Dayıoğlu’nun hayat bohçasından çıkanlar

Ümran Avcı  – Tam üç jenerasyon Gülten Dayıoğlu’nun yapıtlarıyla büyüdü. 60 yıllık edebiyat ömrüne 91 eser sığdırdı. Kendi deyişiyle altı kıtada soluk soluğa koştu. Dayıoğlu’nun geride bıraktığı yol uzun ve yorucuydu… Buna üç yaşından beni yaşadıklarını hatırlıyor oluşunu da ekleyince görmüş geçirmişliği, bohçada birikenleri siz hesap edin… 

Şimdiye dek çocuklar ve büyükler için yazan Dayıoğlu, yüzleri ve sesleriyle hayatından geçenleri, yolunun kesiştiklerini bu sefer büyükler için kaleme aldı… “Maraton boyunca edindiğim, dünyaya ve beşere ait müşahede, algı, görüş ve fikirlerimi öte yakaya yüklenip gitmek istemiyorum” diyerek ömür bohçasını açıp bir bir anlattı. “Yüzler ve Sözler” böylelikle ortaya çıktı. 

Dayıoğlu’nun ömür maratonunda karşılaştığı isimler ortasında kimler yok ki; Abdi İpekçi, Talat S. Halman, Attilâ İlhan, Aziz Nesin, Yaşar Kemal, Ece Ayhan, Sezen Aksu, Muammer Karaca, Bedia Muvahhit, Orhan Kemal, Vehbi Koç, Turgut Özal, Sakıp Sabancı… Midesini bulandıran birtakım anıları da ‘nefret’ başlığı ile paylaştı okurlarıyla. Serde öğretmenlik olunca sonuna da alınması gereken ömür derslerini not etti… İşte Gülten Dayıoğlu’nun yolunun kesiştikleri ve yaşanmışlıkları… 

Abdi İpekçi 

Gazetede makale, sohbet yazmayı ve röportaj yapmayı o öğretti. Hem de gerçek bir öğretmen üzere sesini yükselterek yapardı bunu. Bir gün, kendisine sunduğum niyet yazısını okudu. Akabinde fırça geldi. Sonra da yazıyı elime verip “Bunun üzerinde, öğrettiğim doğrultuda çalış. On bir sayfayı üç sayfaya indirmeden getirme” dedi. Kendimi kovulmuş üzere duyumsadım. Gazeteden ağlayarak çıktığımı anımsıyorum. (…) Bir gün “Bak Gülten, uzun yazmak kolaya kaçmaktır. Okura, öze ulaşmak için, keçi boynuzu yedirme” demişti. Bu türlü böyle yontulup işlenerek bu günlere eriştim. Bu yüzdendir ki hiçbir yapıtımı altı sefer okumadan yayınevine vermem. 

Yaşar Kemal 

Cağaloğlu yokuşunu çıkıyordum, soluk soluğa. Yaşar Kemal de yokuştan iniyor. Benim gözümde o, İnce Memed’di. Çekine çekine, hürmetle selamladım. Yaşar Kemal Beyefendi ise, kırk yıllık dostmuşuz üzere karşılık verdi bu ürkek selamıma: “Dayıoğlu, kalemini izliyorum. Lisanın ve kanıların açık seçik. Burnun düzgün koku alıyor. (…) Bence çocuk edebiyatı ve eğitim öğretim hususlarına saplanıp kalma. Kalemini, politik nizamın gidişatına da kullanmalısın” dedi. Ergen üzere yüzümün kızardığını duyumsadım nedense! “Politika konusunda hiçbir bilgiye sahip değilim. Kültür istikametinden, pek yetersiz ortamlarda, iki ortada bir derede büyüyerek bugünlere gelebildim. İdarenin gidişatıyla ilgili yazılar yazmam, hadsizlik olur” dedim. Sevinçli bir kahkaha patlattı: “Kızım, ‘Ne alçak ol basıl, ne yüksek ol asıl’ atasözünü sana öğretmediler mi? (…) Öylesine gençsin ki! Kendini yetiştirerek, başta siyaset olmak üzere, pek çok hususta, yumruğunu masaya vurabilecek güce sahip olabilirsin. Haydi, yolun açık olsun.” Ustamın öğütlerine uyarak kendimi geliştirmeye içten içe and içtim. Yaşar Kemal Bey’in, ayaküstü verdiği öğütler ilaç üzere geldi. 

Aziz Nesin  

Aziz Nesin’le çocuk edebiyatı şenliklerinde yan yana kitap imzalardık. Kendisi kelamını sakınmazdı. Önümüzde sıra hâlinde bekleşen çocuklara bazen tatlı sert çıkıştığı olurdu. En çok da “Param yok, bedavadan bir kitap imzalayıp verir misin?” diyenlere “Fırıncı parasız ekmek veriyor mu?” kederi. Beni de bazen azarlardı: “Sen safsın. Çocuklara çabuk kanıyorsun. Parasız kitap veriyorsun. Onların ahlaklarını bozuyorsun” kederi. 

Nefret:  Yayıncıdan ahlaksız teklif

“Fadiş”e yayınevi ararken pek gençtim. 30 yaşımı bile aşmamıştım. Kimi erkeklerin bana ‘yan baktıklarını’ anlıyordum. Bu hâller beni çok huzursuz ediyordu bayan olarak. O nedenle yayınevlerini tek tek gezerken dört yaşındaki oğlumu daima yanımda bulunduruyordum. Bir gün, çocuklu da olsam, bana sataşmak isteyen, vurdumduymaz bir yayıncı çıktı karşıma. İş yeri Cağaloğlu yokuşundaydı. Üç hafta evvel, oğlumla bu yayınevine uğrayıp romanımı önermiştim. Karşılık almak için tekrar gittik oğlumla. Yayıncı, “Vakit bulup kitabı okuyamadım. Boğaz’da tanıdığım uygun bir balık lokantası var. Hem de deniz kıyısında. Birlikte oraya gidelim. Siz bana kitabı anlatın. Ben de kararımı çabucak bildiririm” dedi. Kendisi, öğretmen olduğumu biliyordu. Şamar yemiş üzere oldum. Sahiden içimde tokat acısı belirdi: Kendisine insanlığını aşağılayan birkaç kelam söyleyip roman belgemi istedim. Bu konuşmaları yayınevinin giriş kapısında yapıyorduk. Zira iç sesim içeriye girmememi söylüyordu. Adam: “Neyine güveniyorsun da benimle bu türlü konuşuyorsun?” diye çıkıştı. Ağlayarak “Kendime güveniyorum” dedim. Hışımla içeri girip belgeyi verdi elime. (…) 

Öğretmen olarak, Ankara’da Ulusal Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen Çocuk Edebiyatı Açık Oturumu’na davet edildim. Oğlum, sahnede yerlerini almış olan konuşmacıları görünce, beni ağlatan o yayıncıyı çabucak tanıdı: “Anneciğim, seni üzen yayıncı da var konuşmacılar ortasında, içimden ona bir baş atmak geliyor” dedi ciddiyetle. Salonu terk edeceğimi söyleyerek kendisini engelledim. Zati o bireyle bu olaydan sonra yurt içi ve yurt dışı fuarlarda karşılaştım. Hürmetle selamlayıp durdu beni.