Kalkınmanın anahtarı bayan istihdamı

Raporun bilgilerine bakıldığında, 2005’ten bu yana Türkiye’de bayan istihdam bilgileri giderek daha fazla bayanın faal olarak iş hayatında rol almaya başladığını gösteriyor. Fakat, bayanların iş gücüne iştiraki ve istihdam oranları, erkeklere kıyasla hala daha düşük düzeylerde kalıyor. Son yıllarda teknolojik gelişmelerin çalışma hayatındaki yansıması, iş ortamında dijitalleşmenin ve otomasyonun arttığını gösteriyor. Bu süreç, var olan mesleklerin dijital dönüşüme uygun olarak değişmesini, çalışanların bilgi ve bağlantı teknolojileri ile ilgili maharetler edinmesini ve Türkiye’de halihazırda sorunlu olan bayan istihdamı probleminin dijital dönüşümle birlikte tekrar ele alınması gerektiğinin kıymetini ortaya koyuyor.

İş ve aile ortasında kalma

“Genç Bayan İstihdamı ve Yeni İktisat Raporu” hazırlanırken gerçekleştirilen araştırma kapsamında 18-35 yaş ortası bin 506 üniversite mezunu bayanla İstatistiki Bölge Üniteleri Sınıflandırması (İBBS) kapsamında Türkiye’deki temsili 12 vilayette CATI (bilgisayar dayanaklı telefon anketi) formülüyle görüşüldü. Aralık 2022’de gerçekleşen araştırma doğrultusunda iştirakçilere beş ana modülde çeşitli sorular yöneltildi. Bayanların iş gücüne iştiraklerinin önündeki en büyük mahzurun toplumsal cinsiyet eşitsizliğine dayalı iş kısmı olduğu biliniyor. Araştırma kapsamında görüşülen bayanların yüzde 25’i çalışmadığını ve iş aramadıklarını belirtiyor. Bu bayanların çalışan yahut iş arayan bayanlara kıyasla uygar hal ve çocuk sahipliğine bakıldığında, yüzde 71’inin evli ve yüzde 63’ünün ise çocuk sahibi olduğu görülüyor. Çalışmayan bayanların son işlerinden ayrılmasının sebepleri incelendiğindeyse, konut içi sorumluluklar hissesinin öbür sebeplere kıyasla yüksek olduğu anlaşılıyor. İş hayatına katılma önündeki en büyük mahzur yüzde 30 ile “çocuk bakımı” olarak öne çıkıyor. Vakit zaman yahut tümüyle meskenden çalışan bayanların yüzde 41’i ise “ev içi sorumluluklarından ötürü tümüyle işine odaklanamadığını” söz ediyor. Başka taraftan araştırmaya katılan bayan yöneticiler, bayan oldukları için karşılaştıkları en sıkıntı durumun, iş ve aile ortasında kalma olduğunu söz ediyor. Ayrıyeten tüm iştirakçilerin yüzde 52’si, işyerinde erkeklerin yükselme konusunda daha avantajlı olduğunu söylüyor.
Girişimci olmak hayal

Katılımcıların yalnızca yüzde 9’u, kendi teşebbüsünü kurmuş olmasına karşın, her on iştirakçiden altısı, ileride kendi teşebbüsünü kurmak istediğini söz ediyor. Kurulmak istenen teşebbüslerde ise moda/tekstil ve eğitimin ön planda olduğu görülüyor. İştirakçilerin kıymetli çoğunluğu, temel bilgisayar hünerlerine (e-posta göndermek, Microsoft Office programlarını kullanmak, görüntü konferansa katılmak, dijital pazarlama ve toplumsal medya becerilerine), biraz yahut büyük ölçüde sahip olduğunu tabir ediyor. Bilgisayar maharetleri zorlaştıkça, bu maharetlerde uzman iştirakçilerin oranının da düştüğü tespit ediliyor. Yapay zeka/makine öğrenme marifetlerine büyük ölçüde sahip olduğunu söyleyen bayanların oranı yalnızca yüzde 5. Bu durumun, toplumsal cinsiyet rolleri ile münasebetine nitel araştırma kapsamında görüşülen bayan yöneticiler bilhassa vurgu yaptı. Yazılım alanında bayanların hala çok az temsil edildiği, bu alanda da bayanların rahatça kendilerini gösterebilecekken, içinde bulundukları kültür gereği yazılıma ilgi göstermedikleri farklı iştirakçiler tarafından sık sık tekrarlandı.
Üniversite eğitimi kâfi değil

Katılımcıların çoğunluğu, üniversitede aldığı eğitimi, bilgisayar ve teknoloji yeteneklerini geliştirme konusunda kâfi görmüyor. İştirakçilerin yaklaşık yüzde 50’si, bu alandaki eğitim açığını inisiyatifleri ile kapatmaya çalışıyor. Çalıştığı yerin teşvik etmesiyle maharet edinenler ise örneklemin sırf yüzde 13’ünü oluşturuyor.

Çalışmayan iştirakçiler, marifet edinmek için yükle belediye ve devlete bağlı kursları tercih ederken çalışanlar, işyerinde dijital maharetlerini geliştirme fırsatı bulabiliyor. Bilgi irtibat teknolojileri alanında bilgi ve maharet edinme isteğindeki temel motivasyon, daha kolay iş bulabilme ve çalışma şartlarını rahatlatma olarak öne çıkıyor. İştirakçilerin yeni marifetler edinme isteği yüksek olsa da, yüzde 39’luk kesim, edinilen marifetlerin iş hayatına katkı sağlamadığını düşünüyor. Bu durum, üniversite eğitimi dışında elde edilen dijital marifetlerin niteliğinin düşük olması yahut beceri-iş ahenginin sağlanamamasını akla getiriyor.

Hibe programı afet bölgesinde

Sabancı Vakfı tarafından desteklenen, Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı ile Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) iş birliğiyle hayata geçen Geleceğini Kuran Genç Bayanlar projesinin hibe programı müracaatları açıldı. Müracaatlar, Kahramanmaraş zelzelesinden etkilenen 11 ilin dahil edildiği afet bölgesinde ve projenin pilot vilayetlerinde 8-31 Mayıs tarihleri ortasında gerçekleşecek. Program kapsamında, toplam 5 milyon 500 bin TL’lik hibe dağıtılması planlanıyor.

Başvuruların iki evreli olarak gerçekleşeceği hibe programı kapsamında birinci etapta, 8-31 Mayıs 2023 tarihleri ortasında https://geleceginikurangenckadinlar.org/hibe-programi/ adresi üzerinden ön müracaatlar alınacak. Ön müracaat evresini muvaffakiyetle geçen proje sahipleri, ikinci basamak olarak ayrıntılı proje başvurusu için davet edilecek. Taban dayanak fiyatının 200 bin TL, azami takviye fiyatının 1 milyon TL olduğu hibe programı ile toplamda 5 milyon 500 bin TL’lik hibe ödemesi gerçekleştirilecek. Geleceğini Kuran Genç Bayanlar Hibe Programı’na dernekler, vakıflar, kooperatifler, sanayi ve ticaret odaları, öteki meslek örgütleri ve belediyeler geliştirdikleri projeler ile müracaat yapabilecek.

HAZIRLAYAN: PINAR AKTAŞ [email protected]