Yayıncılık ırmağında ‘mürşit’ bir kalem
Evrim Altuğ – Balabanlılar, Cumhuriyet Gazetesi Kitap Eki’ne 1980’li yıllar itibariyle emeği geçen bir imza olarak özellikle editörlüğünü yaptığı ve başında olduğu İş Bankası Sanat ve Kültür Yayınları Edebiyat Kısmı bünyesinde kendi alanında bir eşik ve emsal sayılabilecek “Nehir Söyleşiler”in öncülüğünü 2000 yılı itibarıyla üstlenmişti.
Everest Yayınları ve daha birçok yayınevi ile edebiyat dergisine kalemiyle katkı sunan Balabanlılar’ın seçtiği “Nehir Söyleşiler” tabiri, Milliyet Gazetesi’nde de 23 Mart 2007’de kendisinin de detaylarıyla tabir ettiği imzasız bir röportajda ele alındığı üzere, ‘uzunluğu ve akıcılığı’ sebebiyle seçilmişti. O günlerde yayınevi başında bulunan ve bayrağı daha sonra Levent Cinemre’ye devretmiş Balabanlılar; Mine Söğüt, Sefa Kaplan, Figen Şakacı, Nilgün Uysal, Selim İleri, Ayşegül Sönmezay, Mehmet Vakit Saçlıoğlu, Emine Çaykara üzere birçok pahalı kalemin de söyleşilerin yapılmasında katkıda bulundukları bu türü, bir ‘sözlü tarih çalışması’ olarak gördüğünü vurgulamış ve şu sözleri kayda geçirmişti: “Birisi sakınmasız bir formda anılarını yazmak istediğinde, neler söylemek isterse, biz bunları soruyla onun ağzından alalım istedim.”
Nitekim Milliyet arşivindeki aynı yazıda Cinemre, Neşet Ertaş’tan Doğan Hızlan’a, Mehmet Güleryüz’den Oktay Sinanoğlu’na, Prof. Halil İnalcık’tan Prof. Celâl Şengör’e, Türkân Saylan’dan Aysel Çelikel ve Muazzez İlmiye Çığ’a, Pınar Kür’den Hasan Pulur ile Prof. Doğan Kuban’a ve Aykut Kazancıgil’e dek nice isimle üstlendikleri bu seriye şu tabirle daha bir netlik kazandırmıştı: “Bu tıbbın okur açısından cazibesi seçilen isimlerin özellikleri. Ülke için bir şeyler yapmış, uzun ve başarılı bir hayat yaşamış ve hayatından süzdüklerini hoş bir formda söz edebilecek insanları seçiyoruz.”
Öte yandan Balabanlılar, tıpkı röportajda yine bu çeşidin ortaya konulmasında dikkat edilecek kimi noktalardan da şöyle bahsetmişti. “Bir, insanların kendi hayatlarıyla ilgili unuttukları olabilir. İki, yaşadıkları olaylarda yanıldıkları olabilir. Üç, benmerkezci olarak egolarını yükseltip abartıyor olabilirler.”
Bununla birlikte Balabanlılar’ın, bu kaynakta söylediğine bakılırsa Emine Çaykara ile Oktay Sinanoğlu söyleşi sırasında bir müddet dargın kalırken, Adalet Ağaoğlu ise geçirdiği kazayı anlatmak istemediği için ‘yayınevini zorlamış olarak’ anımsatılmıştı. Ancak daha sonra, onu bu kazanın hayatının kıymetli bir gerçeği olduğuna ikna ettikleri üzere, Can Yücel’in Ağaoğlu’na hitaben söylediği, “Sen Türkiye’nin en hoş kazasısın” kelamı kitaba isim olarak seçilmişti.
Üniforması mürekkebiydi
Mürşit Balabanlılar 1981’de Cumhuriyet’te çalışmaya başladı. 1983’te mesleğine Bağlantı Yayınları’nda kitap kısmı editörü olarak devam etti. Yusuf Atılgan ve Murat Belge’nin aracılığında telif haklarını edindikleri Oğuz Atay üzere değerli kalemleri okurlara sunan Balabanlılar, ‘Çerçeve’ isimli mecmuanın oluşumunda hisse sahibi oldu.
Haftalık Tempo mecmuasında edebiyat eleştirisi ve editörlüğü de yapan Balabanlılar, bunu takiben İş Bankası Kültür Yayınları’ndaki danışmanlık vazifesini beş yıl sürdürdü. Attilâ İlhan, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Özdemir Asaf ve Sabahattin Eyüboğlu üzere imzaları bu süreçte yayınevinin kataloğuna kattı.
İş Bankası Kültür Yayınları logosu altında 1999’da “1920-1921 TBMM Kapalı Celse Zabıtları”nı dört cilt ile hazırladı, Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun 1938-1945 ortası yazılarını arşivlere kazandırdı. 2004’te Faruk Pekin’in “Efsanevi Başşehir: İstanbul” kitabı ve 2004’te “Türk Romanında Kurtuluş Savaşı” incelemesini hazırlayan asker kökenli Balabanlılar, Berna Moran’ın alanında kıymetli bir kaynak kabul edilen “Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış” üçlemesinden de sık sık övgüyle kelam etmişti.