Yalnızlık ve seyahat ömür uzunluğu

Müjde Işıl – Ömer Kavur’un sineması ile birinci tanışmam “Yusuf ile Kenan” sinemasını televizyonda seyredişimle oldu. Çocuk gözüyle, sinemadaki çocukların içine düştüğü çaresizlik duygusu çok dokunmuştu. Hâlâ tekrar izleyişimde o ruh hâli çöker üzerime. Ondan sonraki “Kırık Bir Aşk Hikâyesi”, “Amansız Yol” üzere birinci periyot sinemalarını de televizyonda izledim. Yaşım büyümüştü lakin profesyonel gözle bakacak kadar da değil, yeniden de şunu hissetmiştim: Seyirciyle bağ kurabilen lakin bu bağın çok da sıkı olmasını tercih etmeyen bir sinemacıydı Kavur. “Anayurt Oteli” ve sonrasında o uzaklıklı lisanını güzelce belirginleştirdi. “Bir Ömer Kavur sineması izledim, bir şey anlamadım lakin çok etkilendim” biçiminde özetlenebilecek özgün ve özel bir dünyaya giriş… Fırat Özeler de lisede izlediği “Gizli Yüz” vesilesiyle Kavur sinemasının ‘anlatılmaz ancak hissedilir’ dünyası ile birinci kere karşılaşmış. “Ziyafet” ve “Hatırlamadığım Şeyler” isimli kısa sinemalarının akabinde sinemamızın bu özel direktörünün dünyasını keşfe çıkmış. Ve böylelikle son devirde çokça konuşulan “Kavur” belgeseline imza atmış. Üç seneyi aşkın bir çalışmayla gerçekleşen “Kavur”, dünya prömiyerini bu sene başında 52. Rotterdam Sinema Festivali’nde yaptı. Akabinde İstanbul Sinema Festivali’nin Ulusal Belgesel Yarışması’nda gösterildi. Şu sıralar da Öbür Sinema kapsamında özel gösterimlerle ve sinema perdesinde seyirciyle buluşmakta. 

Ömer Kavur sinemasına ve hayatına aşina olanların bile hatırladığında yüreğini tekrar ve tekrar burkacak bir hayat hikayesi var karşımızda. Varlıklı bir ailede dünyaya geliyor ancak daha küçükken düzgün bir çocukluk geçirsin diye dadısıyla İsviçre’ye gönderiliyor. Anne ve babası boşanıyor. Türkiye’de büyükannesiyle birlikte yaşıyor. Sonra yatılı okul devri, yurt dışında eğitim… Fransız sevgilisi, Alain Delon ve James Dean karışımı bu güzel genci de özel ömründe kurduğu arayı de unutamamış. Kavur gündüz okuyor, gece otelde çalışıyor. Daima bir aralık, yalnızlık, seyahat, bir yere kök salmama hâli… Fransa’dayken annesinden birlikte çektirdikleri fotoğrafı istemesi lakin istediği fotoğrafta kendisinin olmamasıyla barizleşmiş bu uzaklık hâli var sinemada en çok. 

Kavur sineması üzere belgesel  

Fırat Özeler belgeselinde Kavur’un hayatı, sinema usulü ve sinemalarındaki karakterlerinin seyahati ile paralel bir yapıta imza atıyor. Buna kurmaca belgesel demek daha yanlışsız tahminen de. Zira Kavur’un dünyası ile hayali bir bayan karakterin seyahatini kesiştiriyor aslında. Bir yanda “Filmini izledim, anlamadım ancak hissetmek önemli” diyerek Kavur’un dünyasını keşfetmeye çıkan bir bayan, başka yanda Özeler’in Kavur’un röportajlarından derlediği cümleler, yani Kavur’un kendi kendini anlattığı, ferdî şifrelerini açıkladığı monologlar… Güya Kavur hayatta ve sizinle konuşuyormuş gibi… 

Özeler, Kavur’un sinemasının iki ana ögesini yani yalnızlık ve seyahat temasını, sinemanın merkezine koyuyor. Kavur’un sinemalarında hayaletvari bayan karakterlerden biri, sinemada Funda Eryiğit’in sesinden duyduğumuz fakat yüzünü görmediğimiz o kahraman güya. Onun Kavur’u keşif seyahati, Kavur’un yalnızlık senfonisi ile paralel ilerliyor. Çünkü bu seyahat tıpkı Kavur’un sinemalarındaki üzere hem fiziki hem de manevi bir yol alış. Aile şartları nedeniyle yalnız bir çocukluk geçiren Kavur, hayatında ve mesleğinde bunu bir düstur olarak benimsiyor ve muhtemelen yaratıcılığını da bu tercihi besliyor. Özeler yalnızlık ve seyahat temalarını Kavur’vari kadrajlarla görsel olarak da yansıtmayı başarıyor sinemada. Özeler’in Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Huzur”u ile kurduğu bağ ise sinemanın emelini edebiyat açısından da destekliyor. 

Kavur ne ana akım sinemaya yakın oldu ne de direkt politik sinema yapanlara… Sinemada iş birlikçi olarak tanımlanmasına ne kadar içerlediğini görüyoruz. Sinemalarında politik duruşunu ve durum tespitlerini dolaylı olarak söz etmeyi tercih eden Kavur, kendisini suçlayanların çekimlerde set emekçilerini sigortasız çalıştırdıklarını vurguluyor. Finaldeki röportaj da Kavur’un ahlaki ve profesyonel görüşünü kusursuz halde özetliyor. Tekrar o röportajdaki karşılığının akabinde yıllar öncesi ile yıllar sonrası ortasında bağımsız sinemacı açısından şartların hâlâ ne kadar güç olduğunu görmek ise çok üzücü. 

Bu sinemanın araştırma sürecinde Ömer Kavur’un bilinmeyen iki kısa sinemasını keşfetmiş Fırat Özeler. Biri “Hamal”, başkası ise “İntihar”. “Kavur” ile birlikte “İntihar” da gösteriliyor. Kavur sinemasından etkilenmiş bir öğrenci sinemasını andıran bu kısa sinemada, “Akrebin Yolculuğu”nun temellerinin, Kavur’un zihninde ne kadar evvelce atıldığına şahitlik ediyoruz. Tıpkı Fransa’da okurken otelde çalışmanın onu “Anayurt Oteli”ne yaklaştırması gibi… Bu nevi şahsına münhasır sinemacının üzerimizde bıraktığı iz baki kaldığı sürece bizlerin arayış seyahati da bir Kavur sinemasındaki üzere devam ediyor.