Vilnius öncesi ağır diplomasi

Aydın Hasan – Türkiye ile ABD ortasındaki diplomatik trafik; iki ülke ortasındaki bir dizi meseleye karşın seçimin akabinde tekrar sürat kazandı. Türkiye-ABD Stratejik Mekanizması’nın beşinci toplantısının yapılması üzerinde mutabakat sağlandı. Toplantı gündeminin sıcak başlıkları ortasında F-16 evrakı, savunma sanayii eserlerinde ambargonun kaldırılması, Suriye’nin kuzeyinde terör örgütüne verilen dayanağın kesilmesi ve İsveç’in 11-12 Temmuz’da Litvanya’nın başşehri Vilnius’ta yapılacak NATO Devlet ve Hükümet Liderleri Toplantısı’ndan evvel NATO üyeliğine alınması mevzularının öne çıkması bekleniyor.

Türkiye-ABD bağları; Suriye’de iç savaşın ortaya çıkmasının akabinde 2013 yılından itibaren önemli bir tansiyon devrine girdi. Tansiyon, 15 Temmuz 2016’da FETÖ terör örgütünün hain darbe teşebbüsünün akabinde daha da yükselerek devam etti. Türkiye’nin, 24 Ağustos 2016’da Suriye’de Fırat Kalkanı Harekatı’nı başlatarak, Suriye’nin kuzeyindeki terör koridoru planını bozmasına karşın ABD’nin YPG’ye takviyesi sürdü. ABD, Temmuz 2019’da Rusya’dan alınan S-400 füze savunma sistemi nedeniyle Türkiye’yi F-35 programından çıkardı. Bunun yanı sıra Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı da CAATSA yaptırımları kapsamına alındı.

STRATEJİK MEKANİZMA

Sorunların diplomatik yoldan tahlili için kıymetli adımlardan biri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Lideri Joe Biden’ın 2021 yılı ekim ayında Roma’daki görüşmelerinde atıldı. Görüşmede, Türkiye-ABD Stratejik Düzeneği oluşturulması kararı alındı. Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik 24 Şubat 2022’de başlayan askeri herakatının akabinde Türkiye ile ABD ortasındaki temas trafiği de arttı. Bu mutabakat çerçevesinde birinci toplantı, 4 Nisan 2022’de Ankara’da bakan yardımcısı düzeyinde yapıldı. Bakan seviyesinde iştirakin olduğu iki toplantı ile birlikte bugüne kadar 4 toplantı gerçekleştirildi. Sistemin son toplantısı, 18 Ocak’ta yapılmıştı.

GÜNDEM İSVEÇ

NATO Devlet ve Hükümet Liderleri Toplantısı, 11-12 Temmuz 2023’te eski Sovyet cumhuriyeti Litvanya’nın başşehri Vilnius’ta, Rusya’nın topraklarına yakın olması nedeniyle kıymet verdiği bir coğrafyada yapılacak. Litvanya, Baltık Denizi kıyısında, İsveç’in karşısında yer alan bir ülke.  ABD idaresi ile NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, doruğa kadar İsveç’in NATO’ya girişinin önündeki pürüzlerin kalkması için uğraş gösterecek. Türkiye, NATO’ya üyelik talebinde bulunan Finlandiya ile İsveç evraklarını ayırmıştı. Finlandiya’nın NATO’ya iştiraki mart ayı sonunda TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilmişti. Finlandiya, Türkiye’nin onayının akabinde 4 Nisan’da NATO’ya katıldı. İsveç’in NATO’ya katılması için de Türkiye’nin onayı gerekiyor.

TELEFON TRAFİĞİ

Türkiye ile ABD ortasındaki diplomatik trafik, seçimin akabinde tekrar hızlandı. ABD Lideri Biden, 29 Mayıs’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı arayarak seçilmesi nedeniyle tebrik etti. Biden’in görüşmede üzerinde yükle durduğu mevzulardan biri; Vilnius’ta yapılacak NATO Doruğu oldu. Erdoğan ile Biden’ın görüşmelerinin akabinde Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ortasında da telefon trafiği yaşandı. Blinken, görüşmede İsveç’in NATO üyeliğini de gündeme getirdi.

TÜRKİYE VE MACARİSTAN’A ‘ONAYLAYIN’ ÇAĞRISI

İsveç Dışişleri Bakanı Tobias Billström, NATO üyeliği için gerekli tüm kriterleri yerine getirdiklerini söylerken, Türkiye ve Macaristan’a, üyeliklerini onaylama daveti yaptı. İsveç’in NATO seyahatini bir “maratona” benzeten Billström, bu koşuda sona yaklaşıldığını söyledi. İsveç’te terörle uğraş yasası dün yürürlüğe girmişti. Billström’ün açıklamalarına cevap veren Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, “İsveçli dostlarımıza çok açık bir mesaj! Üçlü Muhtıradan kaynaklanan yükümlülüklerinizi yerine getirin ve terörizmle gayrette somut adımlar atın. Öbür konular lakin o vakit hallolur” dedi.