Söylentiler bitti, gizem başladı! Mimar Sinan’ın kayıp kafatası nerede?
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Mimarlık hayatına 50’nci yaşında başlamış olmasına karşın asırlara meydana okuyan sağlam ve görkemli yapılar inşa etti, üstelik bu yapıların hiçbiri zelzeleden etkilenmedi. Osmanlı İmparatorluğu’nun baş mimarı olarak tanınan Mimar Sinan, birçok bireye nazaran bir dahiydi. Yarattığı gösterişli yapıtlarla herkesi kendine hayran bırakan Mimar Sinan’ın aslında bir Türk olmadığı vefatından sonra en çok konuşulan bahislerin başında geliyordu. Baş mimarın vefatından tam 347 yıl sonra mezarı açıldığında yaşananlar ise bugün dahi gizemini müdafaaya devam ediyor.
BAŞ MİMAR’IN MEZARI NEDEN AÇILDI?
Mimarlık hayatına 49 yılda toplam 375 eser sığdıran Mimar Sinan, birçok kişi tarafından dahi olarak kabul ediliyor. Ünlü mimarın, yapıtlarını daha evvel karşılaşılmamış matematik formülleri ve fizik kurallarını kullanarak oluşturması onun inanılmaz biri olarak görülmesine sebep oldu. Hatta bu fevkalâde durum kimi tarihçilere nazaran Mimar Sinan’ın aslında Türk olmadığını dahi düşündürttü. Özellikle 1900’lü yılların başında ortaya çıkan bu söylenti, 1935 yılında resmi bir kararla baş mimarın mezarının açılmasıyla tarihe karıştı. Lakin ünlü mimarın mezarının açılması kıymetli bir soru işaretini ortadan kaldırırken bir öteki gizemli sonuca yol açtı. ‘Mimar Sinan’ın Kayıp Kafatası’ isimli kitabın müellifi, Mimari ve Onarım Uzmanı Hakan Sökmen Mimar Sinan’ın mezarının açılma sebebini şu formda özetledi:
“İkinci Dünya Savaşı yaklaşırken ırkçılık telaffuzlar başta Avrupa olmak üzere birçok ülkede etkisini artırmıştı. Batı ülkelerinde ‘Beyaz ırktan olmayan hiçbir kimse uygarlık tarihinde yüksek noktalara ulaşamaz’ üzere telaffuzlar sık sık dillendirilmeye başlanmış ve dünyanın en değerli mimarlarından biri olarak kabul edilen Mimar Sinan’ın aslında Türk olmadığı savı ortaya atılmıştı. Bu nedenle Türk Tarihi Araştırma Cemiyeti yetkilileri, Mimar Sinan’ın mezarını açıp onun kafatasını incelemek ve ırk ölçülerini tespit edip Türk olduğunu ispatlamak için özel bir müsaade istedi. Mustafa Kemal Atatürk’ün de imzasıyla bu talep onaylandı ve Mimar Sinan’ın mezarı 1 Ağustos 1935’te açıldı. Burada amaçlananın, Mimar Sinan’ın Türk olduğunu bilimsel datalarla ispatlamaktı. Türkler ortasından da dünya mimarlık tarihine istikamet veren bir dehanın çıkacağını kanıtlamak ve Mimar Sinan’ı ırk olarak sahiplenen ülkelere bir karşılık vermek hedeflenmişti.”
O devir Mimar Sinan’ın mezarının açılmasıyla yetkilendirilen isimler aslında pek de yabancı değildi. Bugünkü ismiyle Türk Tarih Kurumu olan Türk Tarihi Tetkiki Kurumu ismine Hasan Cemil Çambel, Atatürk’ün manevi kızı Afet İnan ve Şevket Aziz Kansu Mimar Sinan’ın mezarını açarak kafatasını çıkarmıştı.
KAFATASININ BİÇİMİ HER ŞEYİ ORTAYA ÇIKARDI
Hakan Sökmen, Mimar Sinan’ın kafatasının çıkarılıp tetkik edilmesi sonrası periyot gazetelerine yansıyan haberlere de değindi. Yalnızca ulusal değil, memleketler arası bir sorun haline gelen dahinin Türk olup olmadığına artık kesin olarak bir yanıt verilmişti. Mimar Sinan’ın mezarının açıldığı hafta yayımlanan bir gazetede şöyle bir habere yer alıyordu:
“Süleymaniye’de büyük Türk mimarı Sinan’ın mezarında araştırmalar yapılmış, Mimar Sinan’ın kafatası çıkarılmıştır. Koca mimarın kafatası sağlam ve bozulmamış olarak bulunmuştur. Koca dahinin kafatası üzerinde yapılan tetkikat, büyük mimarın yalnız kültür prestijiyle değil ırk noktasından da Türk olduğunu göstermiştir. Türkler ırk prestijiyle Brakisefal yani yassı yuvarlak başlıdır. Mimar Sinan’ın kafatasının muayenesinde bu büyük başın da Brakisefal olduğu meydana çıkmıştır.”
‘O MÜZE HİÇBİR VAKİT AÇILMADI’
Mimar Sinan’ın mezarında yapılan incelemeler sonucunda dahi ismin Türk olup olmadığı netliğe kavuşsa da Osmanlı’nın baş mimarının kafatasının kaybolduğuna yönelik çıkan haberler vakit içerisinde büyük bir gizeme evrildi. Sergilenmesi düşünülürken kaybolan kafatasının nerede olduğunun hâlâ bir sır olduğuna dikkat çeken Hakan Sökmen, Mimar Sinan’ın kafatasıyla ilgili şu çarpıcı bilgileri paylaştı:
“Çıkarılan kafatası tekrar mezara konulmamış, bunun yerine açılacak Antropoloji Müzesi’nde sergilenmesine karar verilmiştir. Lakin bu müze hiç açılmadı. Evvel depoda saklanılıyor diye bilindi. Sonrasında kaybolduğu ya da çalındığı anlaşıldı. Akabinde ise bu mevzu tam bir kent efsanesine dönüştü. Bazıları koleksiyonerlerin aldığını, bazıları ritüellerinde ve ayinlerinde kafatası kullanan tarikatların elinde olduğunu argüman etti. Bazıları ise kafatasının aslında hiç çıkarılmadığını, yalnızca o periyotta çıkan söylentilere karşı bir evrak ortaya koymak için bu türlü yansıtıldığını dillendirdi. Sonuç olarak kafatası hala kayıp ve nerede olduğu bilinmiyor.”
ATATÜRK’TEN ÖZEL NOT
Yapılan tüm incelemelerin akabinde Mimar Sinan’ın Türk olduğu kanıtlandığında Türk Tarih Kurumu yetkilileri Mustafa Kemal Atatürk‘ün yanına giderek durumu heyecanla anlatmıştı. Dahinin Türk olduğunun kanıtlanmasına çok mutlu olduğunu tabir eden Atatürk ise 2 Ağustos 1935 saat 22.50 tarihli notunda Mimar Sinan’ın heykelinin dikilmesi için buyruk vermişti.