Son dakika… ‘Sefer misyon emri’ çağrısı! Mümkün İstanbul zelzelesi için flaş ihtar

GÜLDEN ÇOKTAN / İstanbul – Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde gözlerin çevrildiği İstanbul’un nüfus bakımından en kalabalık dördüncü, Anadolu yakasının ise en kalabalık ilçesi olan Ümraniye’de son durum ne? İstanbul Konut İmar Plan Sanayi ve Ticaret A.Ş. (KİPTAŞ) eski Genel Müdürü, Ümraniye Belediye Lideri İsmet Yıldırım, ilçede 1999 öncesi yapılan yapıların yüzde 65’nin yenilendiğini belirterek, Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde kentsel dönüşüm müracaatlarının beş kat arttığını, ilçede büsbütün gönüllülük temeline dayalı bir kentsel dönüşüm çalışması yaptıklarını söyledi.

Ümraniye nasıl bir yapıya sahip? 1999 öncesi ve sonrasındaki yapı stoğu nedir? Siz burada ne vakit kentsel dönüşüme başladınız?

Ümraniye’nin 736 bin nüfusu var. Girdi çıktıyla 1 milyona yakın. OSB ve işyerleri çok ağır olan bir ilçe. Ulaşım akslarından ötürü ticaretin bol olduğu bir yer. Ümraniye’nin çabucak hemen yüzde 65’i yenilenmiş ve yeri sağlam. Kentsel dönüşüm olamayan yerler 2B olan yerler. Hazine yerleri. Yüzde 99’u 2B arazi ve buna benzeri yerler. Ümraniye’de onların birçoklarında da mahkeme kararları var. Hekimbaşı, 8 milyon metrekare. 5.5 mahalleyi kapsıyor. 120 bin nüfus var burada. Çabucak çabucak Ümraniye nüfusunun yüzde 15’i burada. Buranın dönüşmesi imar planlarına bağlıydı. Daha önce 2019’dan önce yapılmış imar planları bir sebepten ötürü iptal ettirildi. Ben geldiğimde mahkeme kararlarının sonucunda tekrar o iptal ortadan kalktı. Biz o ortada yine bir plan daha yapmıştık. Bizim buradaki planların hepsi muhalefetle birlikte çıkıyor.

Onu nasıl yapıyorsunuz?

Akılla yapıyoruz. Planlar da muhalefetle birlikte çıktı. Kentsel dönüşüme başladığı vakit muhalefet çabucak mahkeme kararları çıkarıyor. Neden biliyor musunuz? Aman iktidardaki arkadaşlar başarılı olursa biz o muvaffakiyetten hissemizi alamayız. Bütün gaye bu. Yoksa planları bir arada çıkarmışsınız. Sorun yok. Diyelim ki 50 dönüm üzere bir yerde çabucak mahkeme yoluna başvuruyor. Meclis üyeleri ya kendileri başvuruyor yahut STK’lar başvuruyor. Bu biraz geciktirse de sonuç de kentsel dönüşüm mantığında ve kanunda bu iş dönüşecek. Elinde doneler yok. Altı ay geciktiriyor, bir yıl geciktiriyor. Bizim Elmalıkent diye birinci etap olarak başlayacağımız yer var. İki sene uğraştık.

Ümraniye Belediye Lideri İsmet Yıldırım, Milliyet Gazetesi Haber Araştırma Müdürü Pınar Aktaş, lokal idareler müellifi Eren Aka ve Haber Araştırma muhabiri Gülden Çoktan’ın sorularını yanıtladı.

Şu an kaç tane kentsel dönüşüm projeniz var?

Ada bazlı 6-7 tane plan üzerinde çalışıyoruz.

Yapım kademesinde kaç tane var?

Yapım etabında Hekimbaşı var. Planlama kademesinde var. Muahede yapacağımız yerler var. Bundan önce yaptığımız Finansşehir’in yanında bin 130 bağımsız kısım var. Bir ayda oraya anlaştık. Bir de ferdi olarak vatandaşın tek tek konut bazında yerinde dönüşüm dediğimiz yerler var. Onlarda önemli ilerleme var. 2019’dan bu yana 600 küsur tane bina yıkıldı ve yenilendi. Artık yeni gelen teşviklerle 1 milyon 250 bin TL daire başı kredi verildi. Bu kredinin de faizinin de yarısından fazlasını devlet karşılıyor. Ondan sonra talepler daha çok artıyor. Yedi bina yahut yedi aile bize müracaat ediyorsa artık 60’a, 100’e çıkıyor.

Kentsel dönüşüm sürecinde vatandaşla nasıl anlaşıyorsunuz?

Dönüşümde ana fikir vatandaşın gönlünü alarak yapmaktır. Mülkiyet onda. Vatandaş mülkiyeti alınca ben ölmeyeceğim, elime de geçirdim belediyeyi üzere. Bir de kendi ortalarında uyuşmazlıklar var. Olacak daire sayısı az olunca bu sefer “Benim bu türlü dairem var. Zelzele de olsa dairem azalıyor” diyor. Bu mantıkla kentsel dönüşüm yapamazsınız. Vatandaş şunu bekliyor. “Benim bütün dairelerimi devlet yapsın. Benden de bir lira almasın”. Bu türlü bir mantık yok. Düz mantık bu. Bu mantıkla adaletten de saparız. Devlet diyor ki “1 milyon 250 bin TL konut kredisi veriyoruz. Faizin yarısını ben karşılıyorum. Gel, kentsel dönüşümü yap” diyor. Çok kolay. En kolay tahlil bu. Ondan sonra belediyelerimiz devreye giriyor, denetim sistemiyle birlikte en kısa müddette dönüşüm oluyor. Mali istikametten kıymetlendirme tarafıyla baktığınız vakit 1 lira olan 10 lira oluyor aslında. Artık dört tane dairesi 2 milyon TL. Artık alacağı iki dairesi 8 milyon TL oluyor. Bir misli bazen de iki misli artıyor.

Burada yani Hekimbaşı’ndaki süreç ne kadar sürdü?

153 günde buradaki süreci tamamladık. Arkadaşlar çalışıyor. Herkese eşit davranmalısınız. Devletin, belediyenin, TOKİ’nin, Emlak Konut’un olduğu işlerde adalet şaşmaz. Size nasıl veriliyorsa diğerine da tıpkı oranla verilir. Öbür müteahhitler girdiği vakit diğer şeyler oluyor. Bir tane adamı ikna etmek için ona fazla metrekare verilebiliyor. O vakit adalet hissinden ayrılıyor. Biz vermiyoruz. Herkese eşit veriyoruz. Herkese eşit verildiği için kimse laf edemez. Burada mutabakatların tamamını belediye eliyle yaptık. Ondan sonra Şehircilik Bakanlığı’yla bir muahede yaptık. O mutabakat sonucunda Şehircilik Bakanlığı kendi imkanlarıyla vatandaşa burayı yapıyor. Kira yardımı yapıyor. İnşaatını bir taşerona, müteahhide ihale yaptı. O ihale sonucunda anahtar teslimine inşaatı yapacak. Bu projeyi 12 ayda bitirmeyi hedefliyoruz.

“İSTANBUL NASIL KURTULUR?”

Sizin hem KİPTAŞ geçmişiniz var hem de inşaat mühendisisiniz. Bu nedenle süreç süratli işliyor. Ancak İstanbul geneli için ne düşünüyorsunuz? İstanbul nasıl kurtulur?

Karşı tarafta askeri alandan Esenler’in aldığı alan, orası birinci etapta 8 milyon metrekareydi. Sonrasında 20 milyon metrekarelik bir alan vardı. O alanla İstanbul’un karşı yakasının 15 tane ilçesinin dere yataklarının ve donatı alanlarının dönüşümü sağlanabiliyor. Oradan onu yapacağız. Bu taraftan da Tuzla tarafında bu türlü bir çalışma var. Rezerv alan olmazsa dönüşümü sağlayamazsınız. Rezerve alanı satmayacaksınız. Orayı dönüştüreceksiniz. Esenler’de bir metrekare yeşil alan yok. Çocukların oynayacağı bir alan yok. Nasıl yapacaksınız. Esenler’in bir kısmını taşıyacaksınız. Geri kalanlarını donatıya ayıracaksınız. Dere yataklarını düzelteceksiniz. Karşı tarafta üç tane kıymetli deremiz var. O üç tane dere yatağının alüvyon alanlarında bir sürü kaçak yapılar var. Bu yapıların bir yere taşınması lazım. Yahut istimlak edilecek biçimde bir bütçe ayıramadığınıza nazaran bir yere de taşıyacaksınız. İnsanları konut sahibi yapmanız lazım. İstimlakta yapsanız vatandaşın konutundan yapıyorsunuz. O da toplumsal olarak yanlışsız bir mantık değil.

Ama bütün bunları yaparken de vatandaşı üzmeden kırmadan yapmak gerekmiyor mu?

Tabii ki. Mülkiyet hakkı var. Lakin vatandaşımızın da şunu bilmesi lazım. Ttelevizyonlarda hepimizin dinlediği “Ne olur bize yardımcı olun. Beraberce şu işi çözelim” diyen bir Cumhurbaşkanı, vatandaşına adete bu mevzuda ricada bulunuyor. Değerli bir şey bu. Sarsıntı öldürmez. Zelzele öldürür. Binanız berbatsa ölürsünüz. Bu kadar kolay. Tamam, biz mukadderatçı bir zihniyete sahibiz ancak o denli değil. Bir inancımızda da sağlam işler yapacağız. 60 sene önce İstanbul’a gelmiş ve bir gecekondu yapmışsınız. Devlet size yardımcı olacak, beraberce yapalım diyor. Sonuçta bir halde vatandaş tabu sahibi olmuş.

ÜMRANİYE

Nüfusu: 732 bin 379
Yüzölçümü: 45 km²
Bina sayısı: 56 bin 19
Ruhsatlı bina sayısı: 20 bin 130
Ruhsatsız bina sayısı: 35 bin 889
Kentsel dönüşümle yenilenen bina sayısı: 3 bin 233

“ÖRNEĞİ GÖRÜNCE HEPSİ GELECEK”

Ada bazlı dönüşüm mü yerinde dönüşüm mü?

Dönüşümün doğrusu ada bazlı. Neden? Artık Türkiye eski Türkiye değil. Herkeste bir tane yahut bir konutta iki tane otomobil oluyor. Bu otomobile da mesken lazım. Otoparkın yerin altına girmesi lazım. Ada bazlı olmadığı vakit sokaklar işgal ediliyor. Bu sefer arbedeler başlıyor. Makûs kentleşme başlıyor. Donatı alanlarını istediğiniz üzere uygulayamıyorsunuz. Biraz vatandaş orada anlamıyor. Lakin yapılınca da “Böyle miydi” diyor. Bunu Zeytinburnu’nda yaşadık. Birinci kentsel dönüşümü KİPTAŞ olarak biz yaptık. Orada baktık, vatandaşı ikna edemiyoruz. Bir sanayi alanı vardı. O sanayi alanını dönüştürdük. Orada 400 küsur konutla “Bizimkini de yapın” diye geldiler. Burada da o denli. Örnek modeli öbür bir ilçede gösterseniz bile şunu gelip gördüğü vakit hepsi gelecek.

“DEZAVANTAJ NÜFUS”

Hep avantajlarını anlattınız. Dezavantajları hiç yok mu?

Dezavantaj İstanbul’u müdafaamız lazım. İstanbul’da dezavantaj şu. Nüfus yoğunluğunun artmaması lazım. Yani hane sayısının. Zira İstanbul’un 1/100 binlik planları 18 milyondan fazla insan sayısını geçmemesi lazım. Aslında şu an yaşayan 18 milyon. İstanbul’da su, orman havzalarının korunması lazım. Tarım topraklarının korunması lazım. Bir de heyelanlı bölgeler var. Oralarda da yapı yapılamaması lazım. Bu da İstanbul’un arazi yüzölçümünün yüzde 70’ine tekabül ediyor. Demek ki İstanbul yüzde 30’a yapılanıyor. Taban alana bakıldığında şu anda İstanbul’un nufüsü yüzde 30’da. Yüzde 70’ini muhafazamız lazım. Bunu kesinlikle başarmamız lazım. Bunun için de büyük bir planla Marmara bölgesi hatta kuzeye hakikat Anadolu’nun belirli etraflarına ihtisas kentleri yapmak lazım. İhtisas kentlerini kesinlikle gündeme getirip İstanbul’u o taraflara kaydırmamız lazım. Beşerler okuyor. Bir de çalışma hayatına başlıyor. Çocukları oluyor. Çocukların okulu vb. İstanbul’dan kopamıyor. Endüstriden biraz uzaklaştırmamız lazım. Ticaret, finans, turizm, eğitim kenti yapmak lazım. Bu yapılır. 10-15 senede İstanbul dönüştürülür. TOKİ, 1 milyon 200 bin konut yaptı değil mi 20 senede. Artık Cumhurbaşkanımız diyor ki “Bir senede 319 bin, ikinci senede 330 bin kadar konut yapacağız” diyor. TOKİ’nin 20 senede Türkiye’nin toplamında yaptığı konutun yarısını iki senede yapabiliyoruz. İstanbul’da neden dönüştürmeyelim? Birebir mantıkta yaparız. Burada en değerli şey vatandaşı ikna edip, vatandaşın gönlüyle yapmak.

Örnek proje: Hekimbaşı

Ümraniye Belediye Lideri İsmet Yıldırım ile birlikte Hekimbaşı Mahallesi’nde Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın iş birliğiyle yürütülen kentsel dönüşüm projesinin şantiye alanını inceledik. Bir mühlet evvel inşa çalışmalarına başlanan rezerv bölge 40 bin metrekareden oluşuyor. 111 adet riskli binanın yıkıldığı bu alanda 619 bağımsız ünite yer alacak. Bunlardan 591’i konut, 28’i de dükkân olacak.Toplam da 2 bin 400 kişi burada yaşayacak.

SEFER VAZİFE BUYRUĞU YİNE YAPILMALI

Toplanma alanlarınız kâfi mi?

Yeterli. Bizim İstanbul zelzelesi topyekün olduğunda yeni bir planlama yapmamız lazım. Ümraniye ölçeğinde 5 milyon metrekare yeşil alanımız var. Hiç dokunulmamış. Bizim öncelikle mahallelerde kurtarma takımları oluşturmamız lazım. Biz daha evvel eğitimler aldık lakin bu eğitimleri tahminen de profesyonel yapmak lazım. İş bilmeyen insanın eğitimiyle kurtarma olmuyor. Bir kaynakçı, bir betoncu daha düzgün kurtarma yapar. Bunları bulup bunları eğitmemiz lazım. Kayıt altına almak gerekiyor. Misyon listesi oluşturulmalı. Bunun yanı sıra sefer misyon buyruğu üzere tekrar bir yapılanmaya gidilmeli. İstanbul’un Ümraniyesi’nde bir zelzele olduğu vakit hangi vilayet buraya anında gelmeli. Hangi kaymakam, hangi belediye lideri gelmeli. İçerdeki beşerle yapamazsınız bunu. Bir mahallede 500 tane insan yetiştiririz. Onun yarısını bir sarsıntı anında kaybederiz. Afetteki sefer vazife buyruğunun tanımlamasını yapıp herkesin misyon yeri belirli olmalı. Ümraniye Belediye Lideri kim olursa olsun Ümraniye’nin bir yeri olmalı. Bu eşleşme herkes için gerekli.

YARIN: Beylikdüzü