‘Patrikhane ziyareti savaşın dini boyutu’
Gülden Çoktan – Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile cuma akşamı bir ortaya gelen Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy’nin cumartesi günü Fener Rum Patrikhanesi’ne yaptığı ziyaret de en az İstanbul ziyareti kadar yankı yarattı. ‘Rusya-Batı Çatışmasında Fener Rum Patrikhanesi’ kitabının müellifi Deniz Berktay, patrikhane ziyaretinin, Rusya-Ukrayna savaşının, genel olarak da Rusya ile Batı ortasındaki çatışmanın bir dini boyutunu gösterdiğini söyledi
Rusların Kabe’si: Kiev
Zelenskiy’nin Patrikhane ziyaretini Milliyet’e pahalandıran Berktay şunları söyledi: “Ukraynalıların çok büyük bir kısmı Ruslar üzere Ortodoks. Lakin Ukrayna’daki Ortodoks cemaat, ikiye bölünmüş durumda. Kalabalık bir kısmı hala Moskova Patrikhanesi’ne bağlı. Buna karşılık bir kısmı bilhassa daha milliyetçi olan kesim Fener Rum Patrikhanesi’ne bağlı. Ukrayna evvelden beri ABD ile Rusya ortasındaki çıkar çatışmasının en değerli bölgesiydi. Bunu esasen bu savaş göstermiş oldu. Öbür taraftan Ukrayna, Fener ve Moskova Patrikhaneleri ortasında en kıymetli çatışma merkezi durumunda. Ukrayna, Rusya açısından çok büyük mana söz ediyor. Bu savaşı anlamak için buna da bakmamız lazım. Ukrayna’nın Rusya açısından bir taraftan jeopolitik öbür taraftan da ulusal ve dini değeri var. Zira Rus milletinin tarih sahnesine bugünkü Ukrayna topraklarından çıktığını söyler. Kendilerinin ulusal çıkış noktası olarak görür. Rus Ortodoksların en büyük haç merkezi olan Peçersk Manastırı da Kiev’de bulunuyor. Kiev, Rusların hem Ergenekon’u hem de Kabe’sidir”
Ukrayna’da Batı yanlısı çevrelerin ve Ukrayna’yı Rusya’nın nüfuzundan çıkararak Batı’ya eklemek isteyen Batılı ülkelerin, evvelce beri Ukrayna’daki Ortodoks cemaatin, Moskova’dan büsbütün kopartılması gerektiğini savunduğunu aktaran Berktay, şöyle devam etti: “Ortodoks dünyasına baktığımız vakit Katolik dünyasından farklı olduğunu görüyoruz. Katolik dünyasının tek bir bütün olmasına ve başında bir tek Papa’nın olmasına karşılık Ortodoks dünyası, daha modüllü bir yapıda. Fener Patriği, mutlaka Papa’nın Katolik dünyasında sahip olduğu yetkilere sahip değil. 2018 yılında Fener Partikhanesi, Ukrayna’nın kendi dini alanına girdiğini ilan etti. Bu olay, Fener Patrikhanesi ile Moskova patrikhanesi ortasındaki ilgileri kopardı diyebiliriz. Ortodoks dünyasındaki en büyük bölünmeye yol açtı. Rus Ortodoks kilisesi ise, ‘dünyadaki en kalabalık Ortodoks kilisesi biziz. Fener ise yalnızca İstanbul’daki birkaç bin Ortodoks’un temsilcisi’ diyor. Ukrayna’daki Batı yanlısı çevreler, hem de Batılı ülkeler, Ukrayna’yı Rusya’nın tesir alanından büsbütün çıkartıp Batı’nın tesir alanına sokmak için Fener Patrikhanesi’ni kullanmak istiyorlar. Ve bu siyaset 1940’lardan beri bu türlü.”
Fener ve Moskova ortasındaki çatışmayı “ABD ile Rusya ortasındaki çatışmanın dini cephesi” olarak yorumlayan Berktay, Kiev’in, Rus Ortodokslarının haç merkezi olarak gördüğü Peçersk Manastırı’nı Fener’e devretmeye çalıştığını lakin Ukrayna’nın bilhassa Güney ve Doğu bölgelerinde Rus yanlısı eğilimler evvelce beri çok güçlü olduğuna dikkat çekti. Berktay, “Ukrayna’da Rus yanlısı olmayıp da kiliseye bağlı olan çok sayıda insan var. Hasebiyle Ukrayna’daki bütün Ortodoks cemaatini şu an da Fener Patrikhanesi’ne bağlamaya kalkmak, Ukrayna’da kıymetli çalkantılara neden olabilir” dedi.