Pamukta güzel dönem fırsatı kaçıyor mu?

DUYGU ERDOĞAN – Türkiye’nin stratejik eseri olan pamukta yeni bir ekim dönemi başladı. Fakat geçen yıl hasat devrinde çok düşük fiyatlarla karşılaşan pamuk üreticisinin bu yıl hevesini kaybettiği görülüyor. Örneğin Çukurova’da pamuk ekim alanlarının düştüğü, çiftçinin alternatif eserlere yöneldiği bir dönem olacak. Ege genelinde ise pamuk ekili alanlarda yüzde 30 bir düşüş öngörülüyor. Başka yandan zelzelelerde hasar alan başta Kahramanmaraş merkezli çırçır fabrikaları ve iplik sanayinin hasat devrine de yetişememesi tasasıyla ise bölgedeki pamuk ekim alanlarında daralma gözleniyor. 

Pamuk üretiminde geçen dönem Türkiye 1 milyon tonu aşan lif pamuk üretimiyle, tüketiminin yarısından fazlasına denk gelen üretimi tek başına sağlamayı başarmıştı. Lakin dokumacılıkta Türkiye’nin en büyük pazarı Avrupa’daki talep azlığı, maliyet artışıyla birlikte iç piyasada sanayici ile ihracatçının fiyat tutturamaması talep düşüşünü hızlandırıyor. Bu nedenle geçen yıl üreticinin bir kısmı maliyetinin bile altında satış yaparken, öbür yandan ise lisanslı depolar pamukla doldu.

Yüzde 80’i hasarlı

Bu düşüşte zelzele bölgesinde ziyan gören çırçır fabrikaları ve iplik endüstrisinin tesiri büyük. Ulusal Pamuk Kurulu Lideri Bertan Balçık, Hatay ve Kahramanmaraş’ta pamuk ekili alanların yüzde 60 oranında düşebileceğini söyledi. Bilhassa çırçır fabrikalarının, iplik fabrikalarının yüzde 80’inin ağır hasarlı olduğunu anlatan Balçık, bu nedenle pamuk yetiştiricisinin satacak yer bulamama kaygısıyla farklı eserlere yöneldiğini tabir etti. Türkiye genelinde ise bu düşüşün yüzde 25 olacağını beklediklerini kaydeden Balçık, “Normalde 2 milyon ton olan lif pamuk tüketiminin, sarsıntı bölgesindeki fabrika hasarlarıyla 1 milyon 300 bin tona düşer. Dünyada da talepteki sakinlik sürüyor. Lif pamukta bu dönem üretim beklentisi 800 bin ton. Talep tarafında 2024’e kadar bir canlanma beklemiyoruz.”

Devir stok çağrısı 

Aydın Ticaret Borsası Lideri Fevzi Çondur, Ege Bölgesi’ndeki pamuk ekili alanlarda yüzde 30’a yakın bir daralma beklediklerini, buna karşılık evvelki dönemden zaman eden stokların yüksek olduğunu söyledi. Sadece 70 bin ton zaman stokun bölgeden kaynaklı olduğunu anlatan Çondur, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) daha önce kuru incir ve üzümde yaptığı alımlar üzere müdahale alımı yapması davetinde bulundu. Çondur, “Devir stoklar tıpkı vakitte bir depolama sorunu oluşturuyor ve beraberinde finansman sorunu getiriyor. TMO vasıtasıyla devletimizin en azından fiyatların da gerilememesi ismine müdahale alım kapsamına pamuğu da almasını istiyoruz. Bir sefere mahsus yapılabilir” dedi. 

Maliyet arttı, fiyat düştü

Pamuk üretiminin kıymetli merkezlerinden Adana’da pamuk ekiminin az olacağını vurgulayan Adana Ticaret Borsası Başkanı Şahin Bilgiç, pamuk ekecek alanlar için fark ödeme dayanağının yükseltilerek şimdiden açıklanmasının faydalı olabileceğini tabir etti. Bilgiç, “Kütlü pamuk fiyatı 2021’de 55 lira düzeyinde iken artık 36 lira. Üstelik bunun üzerine eklenen 2 yıllık maliyet artışlarına karşılık. Geçen hasat devrinde 13 liraya kadar düştü. Bu ülkenin endüstrisinin stratejik eseri olarak her dönem pamuk üretimini muhakkak düzeyde tutabilmemiz lazım” diye konuştu.

Onsu 80 cent

Avrupa’nın kıymetli dokumacılık ve konfeksiyon eserleri tedarikçisi olan Türkiye’ye yönelik talebin artmasıyla, pek çok bölümün hammadesi olan pamukta üretim de artmıştı. Lakin mevcutta dingin olan piyasa, yurt içinde üreticiyi de huzursuz ediyor. İstanbul Sanayi Odası (İSO) İdare Şurası Lider Yardımcısı İrfan Özhamaratlı, evvelki yıl onsu 140 cent düzeyini gören pamukta artık onsun 80 cent olduğunu hatırlattı. Özhamaratlı, “Çiftçinin ziyan edeceği fiyatlar oluşsun istemeyiz. Lakin dünyada talep azaldı, yurt içinde endüstrici mevcut döviz kurlarıyla rekabet edemiyor, sarsıntıdan etkilenen bölgelerde çalışacak insan bulmak bile güç. Bunların kısa müddette tahlile kavuşması zor” dedi.

Destek yükseltilmişti

Pamuk prim artışı beklentisi üreticinin beklediği periyotta karşılanamamış lakin daha sonra bir orta düzeltme ile 1.1 lira olan pamuk prim dayanağı 1 lira 60 kuruşa yükseltilmişti. 271 lira mazot gübre dayanağı de uygulanıyor. Kilogram başına destekleme böylelikle 2 lira 10 kuruşa tekabül ediyor. Bu süreçte desteklemeler yanı sıra devletin TMO ile müdahale alımlarıyla piyasadaki stoku tutma ve üreticinin ziyanına satış yapmasının önlenmesi bekleniyor.