‘Mimarlık, sivil bir sanattır’

EVRİM ALTUĞ – İstanbul Çağdaş (İM), dün sabah yapının İtalyan mimarı, Renzo Piano Building Workshop’un (RPBW) öncüsü Renzo Piano’nun da iştirakiyle yapılan özel bir toplantıyla tekrar görücüye çıktı. Etkinlikte sözü birinci İM İdare Konseyi Lideri Oya Eczacıbaşı aldı.  

Oya Eczacıbaşı, İM’deki buluşmada müzeye özel kalıcı bir yapıt sağlayan Olafur Eliasson, Boğaziçi’nin atmosferik değişkenliği üzerine kurduğu yerleştirmesi ile Refik Anadol, çağdaş soyut öncü Fahrelnissa Zeid, İM’nin inşa sürecini belgeleyen Cemal Emden ve direktör, fotoğrafçı Nuri Bilge Ceylan üzere sanatkarların yapıtlarını, yeni stantları ve müzenin hizmet kapasitesini ayrıntılı olarak tanıttı. Eczacıbaşı salı gençlere, perşembe günleri halka fiyatsız hizmet veren ve “Bizim coğrafyamızdaki istisnai sanat müzelerinden biri olacak” dediği İM hakkında özetle şunları lisana getirdi:  “Galataport projesi sürerken Renzo Piano bir müze binası tasarlama hayalimize ortak oldu. Renzo ile 2014’te ofisinde buluştuk. Bizim kadar heyecanlıydı. Cenova’nın kardeş kenti olarak İstanbul’un Boğaziçi ile alakasından çok etkilendi. Renzo, ‘Uçan Gemi’yi andıracak bir yapıyı, bundan 10 yıl evvel pandemi şartlarında tasarlamayı düşündü. İM, yeni binaya giden süreçte, 2004-2020 ortasında da, İstanbul’da başka bir binada hizmet verirken müzemiz toplam sekiz buçuk milyon ziyaretçiyi ağırladı; bir milyon civarında gence ve çocuğa eğitim verildi. Bizler, İM’nin yeni binasında da bayan sanatkarların üretimi ve görünürlüğü, sanat eğitimi ve çocuklara ulaşabilmek, birebir vakitte ülkemizdeki sanatı dünyaya tanıtabilmek için yola çıktık.”

‘Su güzelleştirir’

Toplantının ilgi odağı Renzo Piano ise sırf 10 dakika süren ve soru kabul edilmeyen konuşmasında İstanbul’un karakterine esprili bir lisanla övgüler yağdırarak iştirakçileri güldürmeyi başardı. Piano konuşmasına “Sevgili dostlarım martılar da burada” kelamlarıyla seyir terasındaki kanatlı beyaz kalabalığı selamlayarak “Neşe dolu bir ortam, ne güzel” cümlesi ile başladı. Bir yapı inşa etmenin, adeta ‘pinpon maçı’na benzediğine değinen Piano, “İyi bir kıssası olmayan güzel bir bina yoktur” halindeki sözüyle birinci öğüdünü vererek kelamlarını sürdürdü.

“Oya’yı görünce çabucak ‘evet’ dersiniz. Lakin Bülent’i görünce de ‘evet’ dersiniz” diyerek, İM’nin kurucu sponsoru Eczacıbaşı ailesinden övgü ile bahseden mimar Piano, ‘Birçok kent bir arada” diyerek tabir ettiği İstanbul’u da unutmadı ve ‘muhteşem bir şehir’ dediği İstanbul’un tarihte üç defa değişmiş olduğuna atıfta bulundu. İM projesini kabul etmesinde İstanbul’un da geçmişinde yer alan Cenova kültürünün bulunduğunun altını çizen ve kendisi de Cenovalı olan Piano, kelamlarını Boğaziçi ve İM ilgisi üzerine odaklayarak şunları aktardı: “Bu projeyi kabul etmeme bir sebep İstanbul’ken bir öteki sebep de su oldu. Su, her şeyi güzelleştirir. İstanbul bir su kenti. Su, bu yansımayı, titreşimi sağlar; lakin tüm bunlar birebir vakitte daha büyük bir kıssanın kesimidir. Bir çiftin (Oya ve Bülent Eczacıbaşı) hamaseti bu. 2004’te bunu yapma hamaseti gösterdiler; zira orası bir ambar idi. Sessizdi; bu türlü bir kentte sessiz bir yeri, sanatı kutlamak için inşa edip tehdit ile değil, herkese açık bir yer ilân etmek harikaydı. Zira bu usul yerler kenti fevkalâde hâle getiriyor. Bunu büyütmek için 10 yıl sonra da daha yavuz olmak lazımdı.”

Mimar Piano, İM’nin oluşum sürecinin kavramsal, teknik ve estetik özelliklerine de değindiği kısa ve ağır sunuşunda müzenin Antrepo’daki mimar Murat Tabanloğlu imzalı birinci biçimine de atıfta bulunarak katılımcıları şöyle bilgilendirdi: “Nasıl bir bina inşa etmeliyiz ki, başlangıçtaki anlayışa ihanet etmeden aynı ruha hizmet etsin. Tıpkı bina evet; lakin daha yükseğe çıkmış vaziyette. Halka açık, kültürel, erişilebilir, şeffaf bir bina. Bu bina, ‘uçan bir gemi’ gibi… Fakat tıpkı vakitte geleceğin de bir kesimi. Gelenek bu. Burada bir depo, bir antrepo vardı ve sonra, burada bir sanat müzesi açıldı. Gerisinde yatan kıssa bu ve bu nedenle bu binanın bir öyküsü, ruhu var.”

İstanbul Modern’in mimarı Renzo Piano tasarladığı binayı anlattığı toplantıda “İyi bir öyküsü olmayan âlâ bir bina yoktur” dedi.

‘Artık burası herkesin binası’

Etkinlikte, “Bir bina yaptığınızda bunun sonsuza kadar sürmesi lazım. Bilhassa bir müze ise. Fizikî, sanatsal, uygar manada güçlü olmalı” diyen İtalyan mimar, konuşmasına dayanıklılık ve zelzele bağıyla devam etti. Piano, sunuşunda “Biz de sarsıntıdan çok acı çektik” kelamlarıyla İtalya’da yakın geçmişte (2012) yaşanan bölgesel Milano, Cenova ve Torino’daki sarsıntı dalgasına atıf yaparak 6 Şubat afetini yaşamış Türkiye üzere dünyanın da büyük acı çektiğini belirtti. Mimarlığın, kalıcı binalar yapabilmek üzere ‘basit’ şeylerle ilgili olduğunu vurgulayan Piano, iştirakçilere İM’yi göstererek “Binaya bakın; sağlamlık. Bu binanın sağlam olması ama tıpkı vakitte uçuyor olması çok önemli” tabirini kullandı. Bugün 85 yaşında olan Renzo Piano, “Mimarî sivil bir sanattır. Ve bunu bizlerin söylemesi lâzım” diye konuştu. Piano konuşmasını İstanbullulara seslenerek bitirdi: “Burayı hepinizin ziyaret etmenizi çok isterim. Çünkü artık burası herkese açık! Mimarlar binaların kendilerinin olduğunu söyleyebilirler fakat artık burası herkesin binası.”