Kuru kekikte ‘kanserojen etki’ tehlikesi

MELTEM GÜNEŞ- Tarım ve Orman Bakanlığı, besin zincirine çeşitli yollarla girerek şayet limit kıymet üzerindeyse insan ve hayvan sıhhatini olumsuz tarafta etkileyebilen, bitki çeşitlerindeki doğal toksin olarak isimlendirilen “Pirolizidin Alkaloid” (PA) bulaşını takibe aldı. 12 vilayetten alınan 92 kekik numunesi tahlil edildi. Paketli kekik numunelerinin yüzde 49.2’sinde, dökme kekik numunelerinin ise yüzde 19.4’ünde, limit pahanın üzerinde PA tespit edildi. Tarım ve Orman Bakanlığı Besin ve Denetim Genel Müdürlüğünce, “Kekikte Pirolizidin Alkaloidleri İzleme Programı Sonuçları ve Halk Sıhhati Açısından Riski Hakkında Bilimsel Görüş” raporu yayımlandı. PA’ların baharat, çay, bitkisel çay, destek edici besin ve bal üzere eserlerde varlığının tespit edilmesi ve bunlardan kaynaklanan insan sıhhati risklerinin belirlenmesinin değerine dikkat çekilen raporda, “Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalarda, PA’ların, ülkemizin kıymetli bir ihracat kalemi olan kekikte sıklıkla ve yüksek düzeylerde tespit edildiği bildirilmiştir” denildi.

Siroz, gen hasarı

PA’ların besin zincirine çeşitli formlarda girebileceği aktarılarak, “Gıda hususu olarak tüketilen bitkinin kendisi PA oluşturabileceği üzere PA içeren diğer bir yabancı ot hasadı sırasında PA içermeyen bitkisel besin hususuna de karışabilir. Ayrıyeten, hayvan yemlerinden hayvansal kaynaklı besinlere geçebildiği de rapor edilmiştir” sözleri kullanıldı. PA’ya yüksek ölçülerde maruz kalınması sonucunda, karaciğer büyümesi, siroz, kanser, gen hasarı üzere durumların ortaya çıkabildiği belirtildi.

12 vilayetten numune alındı

Kekikte PA izleme programı kapsamında alınan numunelerin tüm Türkiye’yi temsil etmesi için hem paketli hem de dökme olarak satılan kuru kekikler programa dahil edildi. Bu doğrultuda, kekik üretim ölçüsünde kıymetli hissesi olan vilayetlerdeki üretim/paketleme yapan büyük firmalar belirlendi ve dökme numuneler bu işletmelerden alındı. Paketli satılan eserlerde ise markaların pazar hisseleri göz önünde bulunduruldu. Adana, Ankara, Denizli, İstanbul, İzmir, Hatay, Şanlıurfa’nın da içlerinde yer aldığı 12 vilayetten alınan 92 kekik numunesinin tahlili İstanbul Besin Denetim Laboratuvar Müdürlüğünde yapıldı.

Sıra çay ve balda

Türk Besin Kodeksi Bulaşanlar Yönetmeliği’nde PA’lar için şimdi belirlenmiş bir limit bulunmadığı için, tahlillerde Avrupa Birliği’nin ilgili tüzüğündeki limitler temel alındı. 92 kekik numunesinin 84’ünde en az bir adet PA’ya rastlanıldı. Paketli kekik numunelerinin yüzde 49.2’sinde, dökme kekik numunelerinin ise yüzde 19.4’ünde, azamî limit bedelinin üzerinde PA tespit edildi. Bakanlık, potansiyel risk taşıyan çay ve balda da tahlillerin yapılacağının sinyalini verdi.

Ekolojik istikrar gözetilmeli

Bakanlık, başta endemik bitkiler olmak üzere ekolojik istikrarın gözetilmesi için PA içeren bitkilerin büsbütün yok edilmesinden yana değil. Yabancı otların yayılımının denetim altında tutulmasına yönelik önlemler gündemde yer alırken, istila seviyesi, iklim şartları üzere etkenler göz önünde tutuluyor. Çiftçilerle ortak çaba sağlayacak faaliyetlerin yapılması gerektiği düşünülüyor.