Kumlu kulvarda başarılı bir koşu

Seyhan Akıncı- Boğaziçi Şov Sanatları Topluluğu’nun oyunu “Son Çağrı” tam manasıyla bugüne bir bakış. Kendini havalimanına atmadan önce iç çizgilerde hayata tutunmayı denemiş bir beyaz yakalı Selim Özben’in öyküsü yogadan çıkıp dans kursuna koşturan hâllerimize bir aynalama âdeta. Pandemi ile birlikte sayıları giderek çoğalan tek kişilik oyunları, yeni bir metnin sahneye aktarılmasının zorluklarını “Son Çağrı”nın müellifi ve oyuncusu İlker Yasin Keskin ile direktörlerinden His Dalyanoğlu ile konuştuk.

*Pandeminin sahneye en büyük tesirlerinden biri tek kişilik oyunların sayısındaki artış oldu. Bunun kolektif üretime ziyan verdiği yorumları da yapıldı. Siz nasıl değerlendiriyorsunuz?

İlker Yasin Keskin: Sadece pandemi değil, ekonomik krizle de ilişkili bir durum bu. Maliyetler çok arttı. Tiyatrolar ya dar takımlı ya da tek kişilik oyunlara yöneldiler. Tek kişilik performanslarda ise niceliksel artışın niteliksel bir artışı da beraberinde getirdiğini söyleyemeyiz. Özensiz yapım yaklaşımı, aceleye getirilmiş imaller seyircide bir rahatsızlık ve bu çeşit üretimlere karşı bir ön yargı oluşturdu. Ve dahası bir doygunluk hissiyatı da getirdi. “Son Çağrı”, bu manada kumlu kulvarda koşuyor. Avantajı ise üstte saydığım eksikliklere ve sıkıntılara sahip olmaması. Zira “Son Çağrı”, tek kişilik bir performans olsa da kolektif dramaturjiye yaslanan ve çeşitli dayanışma kanalları sayesinde çıkmış bir proje. Seyirciyle buluşmadan evvel bulunduğu kültür sanat etrafına sergilemeler yapmış. Tenkitlere nazaran kendini geliştirmiş. Seyirciyle birkaç defa buluştuktan sonra görüşleri değerlendirilip üzerine yine çalışılmış bir proje.

*Tek kişilik oyunların zorlayıcı ve besleyici tarafları neler?

İlker Yasin Keskin: Zorlayıcı tarafı gerilimi ve heyecanı paylaşamamak. Kuliste soluklanıp oyunun seyrine dair takım arkadaşlarınla görüş alışverişinde bulunamamak. Öte yandan pek çok açıdan geliştirici bir yanı var. Konsantrasyon ve adaptasyon kabiliyetine epeyce yararı var. Seyirciye nazaran oyunu adapte etmek, paylaşım hissini artırabilmek için seyirciyle direkt irtibata geçmeye çalışmak, kendi ritmini salonun ritmiyle şekillendirmek gibi… Oyuncunun bu taraflarını çok geliştiriyor.

*İçinde olduğumuz için pek sağlıklı analiz edemeyiz. “Son Çağrı” çok şimdiki problemler üzerinde konuşan bir metin. (Pandemiden gitme hâllerimize…) Herkesin hafızasında çok taze olan mevzular üzerine yazmak güç muydu?

İlker Yasin Keskin: Günceli sahnelemeye çalışmak sıradanlığın tuzağına düşme riskini beraberinde getiriyor. Bu açıdan güç. “Son Çağrı” da bu zorluklarla güreşerek çıktı. Güldürü yaparken yeni kuşak göç sorununun skeçleşmemesi için de uğraştık. Göç sorununa dair romantik ya da popülist yaklaşımlar üretmemeye çalıştık. Sıkıntıyı orta sınıfın küçülmeye ve fakirleşmeye itildiği bir geçiş devrinin içerisinden ele aldık. Yeni jenerasyon göç problemine dair dramaturjik çerçevemizin özeti bu. Öte yandan Selim Özben kendini havalimanına atmadan önce iç çizgilerde hayata tutunmayı denemiş bir beyaz yakalı. Yoga, sanal gerçeklik, stand up üzere hobi denemeleri sayesinde Selim, memleketin boğucu atmosferinden kurtulup nefes almaya çalışıyor. Soluğu havalimanında almasının bir sebebi de bu mecralarda aradığı memnunluğu bulamamış olması. Orta sınıfın bu mecralardaki tüketim alışkanlıklarının eleştirisi de ana dramaturjik izleğimiz oldu.

“Tek kişilik oyunlarda dördüncü duvar kırılıyor”

*Tek kişilik oyunları yönetmek reji açısından ne üzere açarlar veriyor bir direktöre?

Duygu Dalyanoğlu: İlk kere tek kişilik bir oyunun rejisinde Cüneyt Yalaz ile birlikte yer aldım. Sahnede oyuncular ortasındaki bağlantıdan ve diyalektikten bir mana çıkarmaya alışınca muhakkak daha farklı bir tecrübe olduğunu düşünmüştüm en başta. Ancak oyuncunun birbirinden farklı karakterleri nasıl yaratabileceğine odaklanmak -ki “Son Çağrı” bu manada epeyce güçlü bir karakter çeşitliliğine sahip- size ritm, vücut, vokal, jest, hareket üzere teatral ögelere yoğunlaşmanız gerektiğini hatırlatıyor ve bu çeşitlilik içinde çalışmak hayli keyifli. Ayrıyeten seyirci ile kurulan münasebet üzerine daha çok düşünmeniz gerekiyor. Tek kişilik oyunların çoğunluğunda tiyatroda alışık olduğumuz dördüncü duvar kırılıyor. Oyuncu öyküyü seyirciye nasıl anlatacak, seyirci nasıl bir izleği takip edecek bunlar üzerine daha çok çalışıyorsunuz. Mesela biz oyunda ana karakterimiz Selim Özben’in ‘araf’ olarak tanımladığı havalimanında kendisi üzere ‘gitmek isteyip de ülkeden gidemeyenlerle’ dertleştiğini tasarladık.