Konut kirası için gözler yeni periyotta

DUYGU ERDOĞAN – Seçim sürecinin en dikkat çeken başlıklarından birini konut kiralarındaki önlenemez yükselişler oluşturmuştu. Bu hususta yapılacak düzenlemeler için çeşitli teklifler gündeme getirilmişti. Seçimlerin akabinde gözler konut kira ve artırım oranlarında yapılacak çalışmalara çevrildi. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, bu kapsamda sık sık fahiş fiyat artışlarına dikkat çekerken, bu uygulamalara yönelik Adalet Bakanlığı’nın sert önlemlere gitmesi gerektiğine vurgu yapmıştı. Erdoğan, “Kirada cebri adımlar atmak zorundayız. Adalet Bakanlığı’nın üzerine sert önlemler ile gitmesi lazım. 85 milyon insanı bir avuç insanın kâr hırsına kurban etmeyeceğiz. Fahiş fiyata onları asla kurban etmeyeceğiz” demişti. Buna nazaran, ele alınan tahlil tekliflerini Tüm Teşebbüsçü Emlak Müşavirleri Derneği (TÜGEM) Lideri Hakan Akdoğan ve Ankara Tüm Emlakçılar Meslek Odası Lideri Hakan Akçam değerlendirirken, çeşitli teklifler ve vatandaşın bu muhtemel önlemlere karşı ilettiği talepleri ele alıyoruz…

Son iki yıldır konuta yatırım yapanların bunu yüksek kâra çevirme beklentisi, azalan konut stokuna karşılık talebin yüksek seyretmesiyle oluşan dengesizlik ve yüksek enflasyon karşısında TEFE/TÜFE ortalamasına nazaran yapılan yıllık konut kira artırımlarının hayli artması vatandaşın kirasını da katladı. Büyük kentler yanı sıra Türkiye genelinde bir kriz haline gelen kiralık konutlarda fahiş artışlar 3 katından 10 katına kadar çıkan bir seyir izledi. Konut kira artırım oranlarına yüzde 25 sonu getirilse de konut sahipleri bu uygulamayı tercih etmedi, kiracı ve mesken sahibi ortasındaki davalar yargıya da büyük yük oldu.

Gündemdeki 10 teklif ve önlem

Kira düzenlemesinde mümkün uygulamalar ve uzmanların yorumları şöyle:

1- Yüzde 25 artırım hududunun uzatılması: Evvelki yıllarda TEFE TÜFE 12 aylık ortalamasına nazaran yapılan kira artırımları, enflasyonun yüksek seyrettiği ortamda resmi olarak bir yıldır yüzde 25 ile sonlandırılıyor. Temmuzda bitecek uygulamanın bir yıl daha uzatılmasına yönelik sinyaller verildi. Lakin bunun uygulanamadığı görülüyor. Mesken sahiplerinin sıcak bakmadığı bu oran, kiracılara yapılan baskılarla deliniyor. Ayrıyeten bir yıl daha uygulanması konut sahipleri tarafında ise hak kaybı olabileceği bedellendiriliyor.

2- Memura kira yardımı: Konuşulan çalışmalardan biri de büyükşehirlerdeki memurlara kira takviyesi yapılması. Lakin kiralık konut stokunun hudutlu olduğu ortamda memurlara yapılacak kira takviye ödemesi kadar, konut sahiplerinin bir fırsatçılıkla artırım yaparak kiralamaya gidebilecekleri tasası var. Buna nazaran fiyatların takip edilmesi kıymet taşıyor. Birebir vakitte büyükşehirlerde yaşayan minimum ücretliler için de tıpkı uygulamanın gündeme alınması bekleniyor.

3- Toplumsal konut dopingi: Cumhurbaşkanı Erdoğan da yeni konut stoku için toplu konut çalışmalarının ağırlaştığını, özel kesimin de bu manada desteklendiğini tabir etmişti. Bilhassa dar gelirliler için devam eden projelere yenilerinin de eklenerek piyasaya süratle sürülmesi öngörülüyor. Uzmanlar da bu sorunu çözecek en kıymetli adımın devletin de teşvikiyle alt ve orta gelir kümesini mesken sahibi yapacak toplumsal konut çalışmaları olduğunu söz ediyor.

4- Kiralama odaklı üretim: Devletin tıpkı vakitte yalnızca kiralamak üzere konut üretimini de uzun devirli olarak gündeme alması öneriliyor. Merkezi idare, lokal idareler ve özel bölüm ile kamu kontrolünde, rant emeli güdülmeden oluşturulacak kiralık konutların piyasayı da her periyot istikrarda tutacağı belirtiliyor.

5- 2 konuttan fazlasına yüksek vergi: Uzmanlar birebir vakitte 2 yahut 3 meskeni olanlar dışında daha yüksek sayıda konut edinenler için uygulanan vergilerin yükseltilerek, konutun yatırım aracı olmaktan çok barınma gereksiniminin karşılanmasına yönelik öncelikli maksadının sürdürülmesini talep ediyor.

6- İlçelere nazaran rayiç bedel: Bilhassa kira fiyatlarının süratli yükseldiği büyükşehirlerde ilçelere nazaran konut kira fiyatı belirlenip buna nazaran bir sınırlama getirilmesi önerisi de var. Bu kapsamda artırım oranlarının da alt ve üst hudutlar belirlenerek uygulanması öneriliyor. Kontrolünü güç görülse de düzenlemeyi önerenler çoğunlukta.

7- e-Devlet üzerinden mukavele: 2024 yılında konut sahibi ile kiracı ortasındaki konut kontratlarının e-Devlet sistemi üzerinden yapılması hedefleniyor. Bu uygulamanın yetki dokümanını almış emlakçılar sorumluluğunda yapılarak şeffaf ve sağlıklı data akışı sağlanması öneriliyor.

8- Cezai yaptırımlar artacak: Konut kiralarında haksız ve fahiş artışlar yapanlar, resmi artırım oranı dışında artırım isteyenler üzere kimselere yasal bir fren de geliyor. Buna nazaran para cezası, isimli para cezası ve mahpus üzere uygulamalar üzerine çalışılıyor.

9- Evvel arabulucu: Mesken sahibi ile kiracı ortasında artan huzursuzluklarla açılan davalar yargının da yükünü artırdı. Bu kapsamda hayata geçirilen uygulama ise arabuluculuk sistemi oldu. 1 Eylül prestijiyle mesken sahibi ile kiracı öncelikle arabulucuya gitmek zorunda. Şayet burada tahlile ulaşılırsa dava yoluna gidilmeyecek. Bu uygulamanın mahkemelerin ilgili yükünü yüzde 30 ila 50 ortasında azaltması bekleniyor.

10- Ticari gayrimenkul kiralarında bugüne kadar bir düzenleme yapılmadı. Dükkan, mağaza, işletme sahipleri yüzde 300-500 ortasında artan kiralarla karşı karşıya kaldı. Yeni düzenlemeler içinde ticari işletmeler de kendilerine yönelik kira çalışması talep ediyor.