Kolon kesmeye ağır ceza gelsin

Önder Yılmaz – TBMM Zelzele Araştırma Komisyonu’nun hazırladığı raporda, Kahramanmaraş merkezli zelzele felaketinde yaşanan yönetimsel zahmetler nedeniyle, zelzele bölgesinde görevlendirilen valilerin o bölgeyi âlâ bilen bireyler ortasından seçilmesi önerildi. Kentsel dönüşümde kredi ve faiz dayanağının sağlanmasına dikkat çekilen raporda, belediyelerin bütçelerinin yüzde 10 ile emlak vergilerinin aşikâr oranını kentsel dönüşüm projeleri için ayırmaları istendi. Raporda, aşikâr bölgelerde metro, park üzere kamu projeleri sebebiyle paha artışı meydana gelmesi halinde bunun üzerinden hisse alınarak kentsel dönüşüm finansmanında kullanılabileceği vurgulandı.

Güçlendirmeye öncelik

TBMM’nin zelzele raporunda şu tespit ve teklifler yer verildi:

Kentsel dönüşüm uygulamalarında ısınma/soğuma maliyetini azaltan, güç verimliliğini arttıran yerler tercih edilmeli.

Kentsel dönüşümde güçlendirme seçeneği teşvik edilmeli. Uygulama ve finansman boyutlarında alternatifli seçenekler oluşturularak güçlendirmenin önü açılmalı. Güçlendirmeyi teşvik edilmesi için güçlendirme kredilerinin ölçüsü ve vadesi arttırılarak bu kredilere sağlanan faiz dayanağı oranı yükseltilmeli.

Rant artışı dönüşüme

Dünyada kullanılan Vergi Artışına Dayalı Finansman Usulü (Tax Increment Financing-TIF) kentsel dönüşüme kaynak sağlamaya yönelik alternatif sistemler ortasında değerlendirilmeli. Bu finansman formülü ile bir bölgede altyapı projelerinin (metro, hafif raylı sistem vb.) yanı sıra üstyapı (park, rekreasyon) ve gibisi kamu projeleri sebebiyle paha artışı meydana gelmesi durumunda hesaplanacak bedel artışı üzerinden hisse alınarak kentsel dönüşümün finansmanında kullanılması sağlanmalı.

İmar planı değişikliği sonucunda paha artış hissesi olarak tahsil edilen gelirlerden belediyelere aktarılan meblağlar kentsel dönüşüm projelerinde kullanılmalı.

Depremde yıkılan yahut ağır hasarlı olup yıkım kararı alınan konutlar için natürel afet sigortası poliçesine sahip hak sahiplerinin iade alacakları teminat meblağlarının, hak sahibinin konut borçlanmasına mahsup edilmesi sağlanmalı.

DASK genişletilsin

Tabii afet sigortasının kapsamı genişletilerek başka olağan afetler eklenmeli; kırsal bölümdeki konutlar ile tamamı ticari ve sanayi gayeli kullanılan yapılar dâhil edilmeli ve elektrik, su aboneliği üzere DASK poliçesi gerektiren iş ve süreçler çeşitlendirilerek natürel afet sigortası ülke geneline yaygınlaştırılmalı.

Jeolojik ve jeoteknik araştırmalarla hudutları ve etki alanları belirlenen canlı fay deformasyon ve sakınım zonlarında, dere yataklarında, faal ve önlenmesi teknik olarak mümkün görülmeyen heyelan, kaya düşmesi alanlarında, tıbbi jeolojik maruziyet alanlarında, obruk ve oturma ve çökme riski bulunan alanlarda, faal volkanik tehlike riski bulunan alanlarda, tsunami riskli yüksek alanlarda, havza temelli taşkın idare planlarında sonları belirlenen sel ve taşkın alanlarında bina ve bina çeşidi yapıların yapılmasına sınırlama getirilmeli ve bu alanlardaki binalar dönüşüm projeleri ile öncelikli olarak inançlı alanlara taşınmalı.

Deprem riskleri yüksek alanlarda konseyi yerleşimlerde bina çeşidi yapıların yer katlarının dükkân, market, oto galeri vb. amaçlarda ticari kullanım şartları düzenlenmeli; kullanım alanının genişletilmesi için duvar yıkılması, kolon kesilmesi vb. teşebbüslere ağır idari ve cezai yaptırımlar getirilmeli.

Depreme dayanıklılık tapuda yer alsın

Binaların sarsıntıya dayanıklılık evrakları tapuda yer almalı, konut alım satım ve kiralama süreçlerinde mesken sahiplerinin bu evrakları beyan etmesi mecburî hale getirilmeli.

Afet bölgelerinde, mahalle bazında muhtarlıklarda yahut gibisi yerlerde küçük depolarda alet edevat depolanmalı.

Bölgeyi bilen valiler görevlendirilsin

Deprem bölgelerine koordinatör olarak vazifelendirilen Valilerin bölgeyi bilmesinin kıymetli olduğu tespit edilmiştir. Zelzele bölgelerine koordinatör olarak vazifelendirilen valiler, daha evvel o bölgede valilik yapmış ve bölgeyi bilen bireylerden seçilmeli.

Toplumda zelzele ve başka afetlere yönelik şuur ve farkındalığın kâfi düzeyde olmadığı görülmektedir. Sarsıntıya hazırlık, sarsıntı anında yapılacaklar, alınacak önlemler ve mümkün riskler hakkında toplumda farkındalık yaratacak kamu spotları ve başka bilgilendirici faaliyetler artırılmalı, tanınan dizi yahut programlara zelzele hakkında kamu spotu yerleştirilmeli.