Karamanlı Türkçesiyle performans
SERAY ŞAHİNLER- Farklı üretim süreçlerini desteklemek ve disiplinlerarası etkileşime yer yaratmak emeliyle Melisa Tapan tarafından kurulan memleketler arası konuk sanatçı programı Gate 27, yeni devirde Virginia Mastrogiannaki’yi ağırlıyor. Yunan asıllı Mastrogiannaki, Gate 27’nin Yeniköy’deki konuk konutunda şu sıralar Karamanlı Türkçesi ile yazılan metinlerden yola çıkarak kimlik ve aidiyet mevzularına odaklandığı bir vokal performans projesi üzerinde çalışıyor. Sanatçı, bu metinler aracılığı ile Türkçe’nin ses yapısı ve artikülasyon tekniklerine odaklandığı projesini, 2020 yılında Sakıp Sabancı Müzesi’nde “Akış/Flux: Marina Abramovic + MAI” standı kapsamında gerçekleştirdiği “SJ” isimli vokal performansının bir uzantısı olarak kurguladı. Lisan, kimlik, vücut üzere kavramlar üzerinden ilgi alımlı bir performansın habercisi olan projeyi sanatkardan dinledik.
*Projenizin temeli çok değişik ve düşündürücü. Fikir nasıl doğdu, nasıl şekillendi?
Son dokuz yıldır ekseriyetle toplumsal ve politik bağlamlarla ilgili olarak seçtiğim birkaç metin üzerinde çalışıyorum. Sistemli olarak uzun periyodik canlı performanslar gerçekleştiriyorum. Bu uzun vadeli performanslarda insan vücudunun maruz kaldığı tesirle başa çıkmak için şuurun fonksiyonunu devre dışı bırakan sistemler geliştirdiğini fark ettim. Bu yüzden “ana dil” dediğimiz şeyle, daha çok da onun kelamlı biçimiyle ilgileniyorum. Lisan problemi her toplumun toplumsal kimliği açısından varoluşsal olduğundan günümüzün Rum kimliğine ilgi duyarak beklenmedik bir kavramsal hareket yaptığımı düşünmüyorum. İstanbul’da bulunan bir Rum olarak bunu merak etmek direkt içsel bir soruydu.
Sanatçı, 2019’dan beri dilbilim ve ses araştırmaları alanında çalışıyor.
*Daha evvel Sabancı Müzesi’ndeki “Akış” standında Türkçe’nin ses yapısı ve tekniği üzerine odaklanmıştınız. Bu projeniz nasıl olacak? Nasıl bir performans planlıyorsunuz?
Gate 27’ye gelmeden evvel aklımda, 2020’de Sakıp Sabancı Müsesi’nde sunmak üzere Marina Abramovic Institute tarafından altı hafta sürecek “SJ” isimli performans projemin devamı üzerinde çalışmak vardı. Fakat Gate 27’ye vardığımda planlarım değişti, bunu zihinsel düzlemde epeyce yaratıcı bir süreç olarak görüyorum. Üzerinde çalıştığım projenin şu an geldiği kademeyi paylaşmaya şimdi hazır hissetmiyorum. Bir görsel sanatçı olarak, fikirlerimi çeşitli mecralarda düşünmek ve şekillendirmek üzerine bir eğitim aldım. “Mecra mesajdır”. Fransızcada görsel sanatkarlar için “plastik sanatçı” (plasticien/ne) sözünü kullanırız, o kadar yerinde buluyorum ki… Genelde vücut aracılığıyla düşünen, tabir eden ve fikirlerini paylaşan bir sanatçı olarak içimdekileri bu türlü anlıyor ve geliştiriyorum. Lakin elbette tek yol bu değil.
*Türkçeye ilginiz nasıl başladı? Neler yapıyorsunuz bu kapsamda? Özel olarak incelediğiniz metinler neler?
2019 yılında dilbilim ve ses araştırmaları alanında epeyce yol kat etmişken İstanbul’da bir standa katılma daveti almam, “SJ” performansının başlangıç noktası oldu. Bilmediğim, konuşmadığım bir lisanda kelamlı olarak çalışmak büyük bir zorluktu. Hâlâ çoğunlukla bir araştırma ve derleme sürecinde olduğumu hissediyorum. Benim için yaratıcı kademe her vakit sentez ve çıkarımlardan oluşuyor. Şu an şimdi o kademeye geldiğim söylenemez.
*Ana lisan kimliğin en kıymetli kesimi. Bu hususa sanat üzerinden kelam söylemek neden kıymetli sizin için?
Çünkü sanat, hayattaki en değerli şeyler hakkında konuşmak için gereken tüm araçlara sahip.
Dayanıklılık ve tolerans
Virginia Mastrogiannaki çalışmalarında çaba ve tekrar fikirlerinin yanı sıra müddet, limit, yanılgı ve gereksizlik kavramlarını hem kendisi ve materyaller ortasındaki bağlar hem de toplumsal bağlantılar açısından ele alıyor. Nesnelerdeki ve hatta insanlardaki maddeselliğin gücünü ve devamlılığını ortaya koyan performanslar sergiliyor, daima olarak dayanıklılık ve toleransı test ediyor. Son periyotlarda ses alanını sistematik olarak araştırırken, fonasyon yüklü seçilmiş metinleri okuyarak inceliyor ve bu metinler ekseninde projeler öneriyor.