Kan stokları kritik düzeyin altına indi! Ameliyat ve tedaviler aksayabilir
Deprem sonrası AHBAP Derneği’ne çadır satışı ile başlayan polemikler ve toplumsal medyada haftalardır tartışmalara mevzu olmasının akabinde, Kızılay artık de kan bankası stoklarının kritik düzeylerin altına inmesiyle gündemde. Ramazan ayının girmesiyle aslında azalan kan bağışlarının, zelzele sonrası yaşanan polemiklerin de eklenmesiyle durma noktasına gelmesi, bilhassa acil cerrahi süreç gereken hastalar ile daima kan nakli gerektiren kanser ya da kan hastalığı taşıyan hastaları da sıkıntı duruma sokuyor. Uzmanlar, herkesin her an kan gereksiniminin olabileceğinin altını çiziyor ve reaksiyonların, “kan bağışından vazgeçmek” formuna dönüşmemesi gerektiğini vurguluyor. Hem acil kan muhtaçlığı olan hastalar için Türkiye’nin her yerinden gönüllüleri organize eden, hem de tertipli donörlerin kan bağışında bulunmasını teşvik ederek bu alanda uzun yıllar emek veren Kan Gönüllüleri Derneği Eski Lideri Sema Savaş ile çocukluk çağı kanserlerin tedavisini gerçekleştiren Altınbaş Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı ve Çocuk Hematoloji Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Tunç Fışgın, çok kritik ihtarlarda bulundu. Olağanda ülkemizde en çok bulunan A olumlu, 0 müspet üzere kan kümelerinde bile problem yaşanmaya başlandığını kaydeden uzmanlar, tenkit ya da reaksiyonların kan bağışı hareketinden başka tutulması gerektiğini, herkesin her an acil kana muhtaçlığı olabileceğini ve bu durumdan en çok hastaların ziyan gördüğünü kaydetti.
“EN SON PANDEMİ SIRASINDA BU DÜZEYE DÜŞMÜŞTÜ”
Prof. Dr. Fışgın, Kızılay kan bankası stoklarının kritik düzeyinin altına inmesinin, kendileri açısından büyük bir tasa yarattığını vurgulayarak “Biz bunu Kovid devrinde görmüştük. 2020 yılında, Kovid salgının faal olduğu devirde, Türkiye’deki günlük kan bağışı düzeyi 2 bin ünitenin altına düşmüştü. Sıhhat sisteminin olağan bir formda yürüyebilmesi için günde 5 ila 10 bin ünite civarında kan bağışının yapılması gerekiyor. Türkiye’deki ulusal kan sağlayıcı, temin edici tek kurum var, o da Kızılay. Kızılay bizim gözbebeğimiz, elbette ki bir kadro tenkitler olabilir. Lakin burada, kan bankası ve kan bağışını kesinlikle başka bir kulvarda tutmamız lazım. Zira Kızılay bütün hastanelere, bütün sıhhat kuruluşlarına kan temin ediyor ve Kızılay’ın olmadığı bir noktada, ne yazık ki Türkiye’de şu anda B ve C planları etkin çalışabilir durumda değil” dedi.
“KENDİMİZ GİDİP KAN VERDİK”
Kan stoklarının düşmesinden en çok kan hastalıkları ile uğraş eden çocuklar ve yetişkin hastaların etkilendiğini de kelamlarına ekleyen Prof. Dr. Fışgın, “Bu hastaların önemli ziyan göreceğini düşünüyoruz. Zira bu hastaların daima ve sistemli olarak eritrosit süspansiyonu, trombosit süspansiyonu dediğimiz kan ve kan eserlerini alması gerekiyor. Bunları da şu anda yalnızca Kızılay sağlıyor. İkincisi, çok kıymetli ameliyatlarımız var. Kalp damar cerrahisi, ortopedi, kulak burun boğaz yahut kan eserlerinin ağır kullanıldığı genel cerrahi üzere birçok ameliyatımız olabiliyor. Kanda sıkıştığımız, kan temininde zorluk yaşadığımız noktada biz, kendi insan kaynağımızla, hem toplumsal medyayı, hem bağlantı kanallarını kullanarak, kendi çalışanlarımızı çağırdık. Bizler, doktor olarak, hemşire arkadaşlarımız, öteki sıhhat çalışanlarımız, akşam, gece yarısı demeden gelip kendi hastanemizdeki kan bankasında bağış yaptılar” diye konuştu.
“NEREDEYSE HER HASTAYA KAN VERECEK YAKININI SORUYORUZ”
Şu anda da ameliyat için gelen ve kana gereksinim olacak nerdeyse her hastada öncelikle ailelere döndüklerini de kaydeden Prof. Dr. Fışgın, “Diyoruz ki yakınlarınızı getirin. Çocukların kana muhtaçlığı var. Aileler nitekim bunun için uğraşıyorlar fakat bazen ailelerin de yetemediği durumlar oluyor. Örneğin bir diz protezi ameliyatını 2 hafta erteleyebilirsiniz fakat bir kalp damar cerrahisi ile ilgili, aortla ilgili bir sorunda acil bir ameliyata girecekseniz; kanınızın o gün, orada hazır olması gerekiyor. Bunu sağlayıcısı da Kızılay. Kızılay’ın kan bankası tarafı, bilhassa Türkiye’deki kan temininde ve son 7-8 yıldır da TÜRKÖK dediğimiz Kemik İliği Bankası’nın desteklenmesi noktasında çok büyük katkılar sundu, çok büyük hizmetleri oldu. Tenkitler olabilir fakat şu anda en değerli gerçeklik, hastalarımızın gittikçe zora düşmesi. SGK’dan kan eserleri aldığı fiyata Kızılay’ın açıklaması, ‘O kan eserlerini almak için bir ekip setler, torbalar, sarf materyalleri kullanılıyor, kanın güvenliği için bir kadro virüs testleri yapılıyor, münasebetiyle bunun maliyetini SGK’ya fatura ediyoruz’ formunda. Hastaneler zorda, Kızılay zorda, her hastanın kana muhtaçlığı olabilir; münasebetiyle 18-65 ortası herkesi olabildiğince kan bağışı yapmaya davet ediyoruz” tabirlerini kullandı.
“HASTANELER DE SGK’YA FATURA EDİYOR”
Kan Gönüllüleri Derneği Eski Lideri Sema Savaş ise toplumsal medyada sıkça lisana getirilen “Bağışı Kızılay’a değil, gerektiğinde hastanelerde direkt o hasta için yapacağımö biçimindeki reaksiyonlara de değinerek “İster özel hastane, ister devlet hastanesi, ister üniversite hastanesi olsun; bağışlanan kanın hastaya verilmesine kadarki yapılan tüm süreçleri SGK’ya fatura etmek zorundalar. Sizin bağışladığınız kanın değil, verdikleri hizmetin karşılığını SGK’dan geri alırlar. Kızılay’da da durum böyledir, ülkemizdeki Kızılay’ın yetkilendirmiş olduğu kan alım merkezleri olan tüm hastanelerde de durum böyledir. Avrupa’da örneğin, ekonomik ve toplumsal olarak çok gelişmiş ülkelerinden birinde, kan ve kan eserleri aşikâr hastalıklar durumunda fiyatsız temin edilir. Lakin muhakkak hastalık kümelerinde ya hastadan fiyat talep edilir ya da o durumlara karşı özel sigorta yaptırması istenir” dedi.
“SORUNU BİR BİREYE BAĞLAYIP HASTALARI CEZALANDIRMAK GİBİ”
Türk Kızılayı kan hizmetleri ünitesinin, Kızılay’ın sahip olduğu başka işletmeler üzere bir şirket olmadığını söyleyen Savaş, “Bu hususun güzel ayırt edilmesi, toplum faydası açısından çok ehemmiyet taşıyor. Tüm dünyada olduğu üzere, kanın bağışından, hastaya ulaştırılmasına kadarki verilen hizmetlerin faturalandırılması, sistemin yürümesi açısından kaçınılmaz. Böylesi değerli bir hususta sorunu ‘bir bireye bağlayarak’ kan bağışından vazgeçilmesi ise kanser hastalarını, acil cerrahi bekleyen hastaları, lösemili çocukları, kan kanseri hastalarını güç durumda bırakarak cezalandırmaya benziyor. Bizler âlâ beşerler olarak bu kıymeti yitirmenin hiçbir manası olmadığına inanan vatandaşlarımızı, kan bağışına davet ediyoruz” halinde konuştu.