İzmir’den yüzyıllık bir serüven

Seyhan Akıncı – “Hayatımızın başlangıç adresi yalnızca demografik bir istatistik objesi midir? Ömrün bir nedeni olduğu kadar, nerede başladığının ya da nerede geliştiğinin de bir sebebi, bir manası olmalı. Yüzyıllar uzunluğu süren tabiat olayları yeryüzü formlarını oluştururken, insanların yaşadıkları coğrafyanın tesirlerinden ‘muaf’ olduklarını söylemek mümkün mü? Ya da yaşadıkları coğrafyaya iz bırakmadıklarını…” diye soruyor Elçin Demirtaş “1922-2022 İzmir’in Yüzyılına İz Bırakanlar: Geleceğe Örülen Kilit Taşları” çalışmasında. Onunkisi İzmir’de doğmuş, İzmir’de yaşamış, yolu İzmir’den geçmiş insanların hayatları üzerinden kentin son yüzyıldaki serüvenine seyahat. Biz de bu kitap vesilesiyle İzmir’in ‘kilit taşı’ insanlarının öykülerine baktık.

‘İdolüm Metin Oktay’

Türkiye Harika Ligi’nde bu dönem İzmir’den bir ekip yoktu ancak İzmir’in Türk futboluna armağan ettiği isimlerin tesiri hâlâ kuvvetli. Yaşayan efsane Mustafa Denizli kitapta Metin Oktay’a olan hayranlığını ve ona duyduğu saygıyı şöyle anlatıyor: “Anlatacağım öykü Çeşme’de başlıyor. 1960’ta Çeşme Kalesi duvarlarında Metin Oktay posteri ve karşısında şimdi 11 yaşında olan ben Mustafa Denizli… Çocukken Beşiktaş taraftarıydım lakin idolüm Galatasaray’da oynayan Metin Oktay’dı. Metin Oktay üzere topa vurmanın, onun üzere gol atmanın peşindeydim. Çeşme Kalesi’nin duvarlarına onun fotoğraflarını koyup vole vuruşunu, sağ ve sol ayakla vuruşlarını çalışıyordum. Metin Oktay’la tanışmam bu periyoda rastlıyor. Yaz tatili için Çeşme’ye gelirdi. Ben de onu yakından görebilmek, izleyebilmek için sabah erkenden yazlığının önüne giderdim. Metin Ağabey yıllar sonra İzmir’e yerleşti. ‘70’li yılların sonunda… Etrafındaki beşerler benim nasıl bir Metin Oktay hayranı olduğumu anlatmışlar. Altay’ın ekip kaptanı olduğum yıl. Bir gün idman çıkışında arkadaşlarımdan biri yanıma geldi ve ‘Kaptan, Metin Ağabey seni bekliyor, seninle görüşmek istiyor’ dedi. Ben evvel anlamadım. Metin Oktay karşılığını alınca heyecanlandım. Çabucak olduğu yere gittim. Ayakta karşıladı beni. Biraz oturduk sohbet ettik. Sohbetin bir yerinde ‘Ben yıllar evvel bir yanlış yaptım. Tahminen senin istikbaline mani oldum’ dedi. Ben ‘Olur mu o denli şey Metin Ağabey’ dedim. ‘Şu anda bulunduğum yerde olma nedenim sensin. Ben İzmir’den ulusal grupta oynayan tek futbolcuyum şu anda. Her işte bir hayır vardır. Hiç kıymetli değil. Benim sana olan sevgim, hürmetim devam’ dedim. Ağlamaya başladı. Sarıldı bana, ben de ona. Birlikte ağladık.”

Çirkin Kral efsanesi

Şükran Yücel’in anlattıkları o denli renkli o denli özel bir Tarık Dursun K. portresi ortaya koyuyor ki onun hakkında ne az şey bildiğimizi fark ediyoruz. Daha çok müellif kimliğiyle bilinen Tarık Dursun K.’nın Konak-Halil Rıfat Paşa otobüsünde biletçilik yaparken sinema tenkitleri yazdığını biliyor muydunuz? Gençlik günlerinin birden fazla İzmir’in Asri, Tan ve Lale Sineması’nda geçen K.’nın Yılmaz Güney’le de hayli değişik bir anısı var. Tarık Dursun K., Yılmaz Güney’le Milliyet gazetesi için röportaj yapar. Yılmaz Güney, ona “Beni o denli bir yaz ki, Kral olayım” der. Tarık Dursun K. “Yeşilçam’da bir kral var zaten” diye karşılık verince, “Ayhan Işık mı?” diye sorar Güney ve devam eder: “Ben berbat miyim? O vakit o hoş, ben çirkinsem… ben de Yakışıksız Kral olurum” der. Röportajın manşeti “Çirkin Kral” olarak çıkınca Yılmaz Güney efsanesi artık Nahoş Kral olarak perçinlenir.

Özden Toker, babası İsmet Paşa’yı anlatıyor

Avram Ventura, Dario Moreno’yu, Oğuz Makal sinemamızın Taçsız Kral’ı Ayhan Işık, Atilla Dorsay, Halit Refiğ’i, Ali Kocatepe arkadaşı Tanju Okan’ı, Semih Çelenk, Halikarnas Balıkçısı’nın az bilinen İzmir günlerini, Asuman Susam, Necati Cumalı’yı, Özden Toker, Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci başbakanı, ikinci cumhurbaşkanımız İzmirli İsmet İnönü’nün yani babasının İzmir’ini anlatıyor kitapta. Çalışma birçoğumuzun yakından tanıdığı isimlere İzmir penceresinden baktırırken kentin beşere, insanın kente tesirini somutlaştırıyor.