Global ısınmadan önemli bir hatırlatma!
SERVET YILDIRIM – Geçen hafta dünya genelinde ısınma rekorları kırıldı ve dünyanın çağdaş tarihinin muhtemelen en sıcak günleri yaşandı. İklim değişikliğini ve global ısınmayı bir sefer daha hatırladık.
Ne yazık ki; yalnızca biz de değil birçok ülkede iklim sorunu harikulâde bir tabiat olayı ya da felaket yaşandığında hatırlanıyor. Bundan iki yıl evvel Türkiye’nin güneyi art geriye çıkan orman yangınları ile yandığında iklim değişikliği çok konuşulmuştu. Global ısınmanın artmasıyla orman yangınlarının arttığı, ormanların yanmasıyla ise global ısınmanın daha da arttığı anlatılmıştı. Yani bir cins kısır döngü…
Bitki örtüsünde ve toprakta karbon depolayarak atmosferdeki karbon istikrarını düzenleyen ormanlar yandığında orada depolanan karbon ve bitki örtüsü yanarken, karbondioksit, metan, karbon monoksit, azot dioksit ve öbür azot oksitleri özgür kalarak atmosfere karışıyor. Atmosferde sera gazlarının artması global ısınmayı daha da artırıyor. Sıcaklıkların yükselmesine neden oluyor. Bu durum ise orman yangınlarını tetikleyen ya da kolaylaştıran şartların daha da artmasını sağlıyor. Yeni yangınlar çıkıyor, döngü böylelikle devam ediyor.
Orman varlığı çok önemli
Şanslıyız; şimdi iki yıl evvelki boyutta orman yangınlarına rastlamadık. Fakat biliyoruz ki; mevcut şartlar ve global ısınmanın boyutu dev orman yangınlarının yaşanma riskini artırıyor. Artan sıcaklıklar yangına elverişli şartlar yaratıp, yangın mevsimini uzatıyor. Toprağın nemini azaltıyor. Ormanlardaki organik hususların ve tüm bitki örtüsünün daha kuru ve yanmaya uygun hale gelmesini sağlıyor. Kuru ve meyyit bitkiler ise yangını hızlandıracak malzemeyi sağlıyor. Gerisi bir kıvılcıma kalıyor. Kıvılcım çakıyor; yangın başlıyor ve global ısınmanın yarattığı şartlar sonucu süratle yayılıyor. Olağanda olması gerekenden daha geniş alanları kaplıyor.
Oysa ormanların varlığı global ısınmaya karşı yer kürenin elindeki en değerli silah. Fakat dünyada şimdi önüne geçilemeyen bir ormansızlaştırma yaşanıyor. Dünya yalnızca geçen yıl 40 milyon dönümden fazla yağmur ormanı kaybetti. Bu sayı bir evvelki yılda kaybedilenden yüzde 10 daha fazla. Meğer 2021 yılında 145 ülke Glasgow İklim Zirvesi’nde bir ortaya gelip ormansızlaştırma ile gayret edeceklerini taahhüt etmişlerdi.
Sorunun herkes farkında
Antarktika’da buzullar eriyor. Dağlarda da durum âlâ değil. Mesela Himalayalarda artan sıcaklıklar nedeniyle kar ve buz ölçüsü daha evvel kestirim edilenden de süratli eriyormuş.
Sorunun herkes farkında. Bu bahiste çok geniş kapsamlı çalışmalar yapıldı; bütün ülkelerin altına imza attıkları raporlar yayımlandı. Başkanlar bir ortaya geldiler. Aksiyon alınması gerektiğini söylediler. Dünya genelindeki ortalama ısınmanın, insanların fosil yakıtlardan kaynaklanan emisyonları büsbütün durdurup orman tahribatını sonlandırana kadar devam edeceğini herkes kabul etmiş durumda.
Buna artık bir de insan kaynaklı olmayan faktör eklendi. Pasifik Okyanusu’ndaki döngüsel bir olgu olan El Nino – Güney Salınımı, ısıyı daha derin okyanus katmanlarına taşıyarak yıl içinde dalgalanmalara neden olacakmış. Global yüzey sıcaklıkları ekseriyetle La Nina yıllarında daha serin ve El Nino yıllarında daha sıcak olur. Maalesef La Nina sona erdi; El Nino başlıyor. Bu demektir ki; sıcaklıklar muhtemelen giderek daha da artacak. Yani 2024 bu yıldan daha sıcak olabilir.
Çıkış yolu, herkesin uğraşa katılması
Bilim insanlarının aktardıklarından anladığım kadarıyla farklı sıcaklık artışı faktörlerinin harikulâde bir biçimde bir ortaya geldiği bir devirdeyiz. Yani tek neden iklim değişikliği değil lakin sera gazlarında son 150 yıldır meydana gelen artış olmasaydı yaşanan sıcaklıklar ve iklim olayları bu kadar sert olmayacaktı.
Meteorologlar bilimsel açıklamaları yapıyorlar. Onların anlattığına nazaran dünyayı sıkıntı bir devir bekliyor. Petrol, gaz ve kömür yakılmasıyla ortaya çıkan ısı tutucu gazların salınımının devam etmesi ve döngüsel bir hava durumu deseni olan El Nino’nun geri dönmesi nedeniyle dünya uzun vadeli ve istisnai bir sıcaklık devrine girebilir. Sera gazları atmosferde ısının tıkanmasına neden olarak El Nino tesirleriyle birleşiyor.
Haziran ayı, kaydedilen en sıcak haziran ayı olarak tarihe geçti. ABD, Meksika ve Hindistan üzere birçok ülke ölümcül sıcak hava dalgalarıyla sarsıldı. Antarktika kıyılarındaki deniz buz düzeylerinde rekor düşüşler yaşandı. Kuzey Atlantik’te okyanus görülmemiş ölçüde sıcak oldu. Artan sıcaklık kayıtları, iklim değişikliğini izleyen bilim insanlarını bile rahatsız etti.
La Nina – El Nino döngüsünü değiştiremeyeceğimiz için bu kısır döngüden çıkışın tek yolu global ısınma ile global ve ulusal çapta odunsuz gayret etmektir. Özel dalı ve halkı da bu uğraşın kesimi yapmak ve tüm tarafların birlikte hareket etmesini temin etmek gerekiyor.