Evvel zelzele sonra yıldırım! 6 Şubat’ı hatırlattı, bu kere ışıklar Adana’yı aydınlattı
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Son olarak Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat sarsıntılarında görülen mavi ışık patlamaları başlarda soru işaretleri yaratmıştı. Gizemli ışık patlamaları birçok toplumsal medya kullanıcısı ortasında tedirginliğe yol açmış, sarsıntı ve gökyüzü olayları ortasındaki bağ günlerce gündemin üst sıralarında kendine yer bulmuştu. Uzmanlar ise 20’nci yüzyıl öncesine kadar ekseriyetle dünya dışı hayatla ilişkilendirilen sarsıntı ışıklarının meydana gelme sebebine bilimsel açıdan açıklık getirmişti. Fakat 2 gün evvel Adana’da peş peşe meydana gelen hava olayları birkez daha tedirginliğe yol açtı. Sarsıntıyla ilişkilendirilen yıldırımlar, gökyüzünü aydınlatarak paniğe sebep oldu. Sakarya Üniversitesi Afet İdare Uygulama ve Araştırma Merkezi Jeofizik Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Utkucu ve CNN Türk Meteoroloji Danışmanı Prof. Dr. Orhan Şen, Adana’da yaşananların zelzeleyle alakalı olup olmadığı hakkında değerli bilgiler paylaştı.
ÖNCE SARSINTI SONRA YILDIRIM
Türkiye, bilhassa şubat ayında meydana gelen sarsıntılardan sonra doğal afetlerin ne kadar yıkıcı olabileceği gerçeğini bir sefer daha hatırladı. Son olarak 22 Mayıs’ta saat 19.42 sularında merkez üssü Adana olan 4.5 büyüklüğündeki zelzele bölge halkında tedirginliğe sebep oldu. Depremden yaklaşık 8 saat sonra gökyüzünde görülen şiddetli gök gürültüsü, sağanak yağış ve şiddetli yıldırım, halk ortasındaki tedirginliği artırdı. Soluğu toplumsal medyada alan birçok kullanıcı, kentte büyük paniğe sebep olan hava olaylarını zelzeleyle ilişkilendirdi. Pekala uzmanlar ne diyor? Prof. Dr. Murat Utkucu, yaşanan olaylara ait şunları söyledi:
“Bu hava olayının sarsıntıyla bağı olduğuna dair bir bilgi yok. Yani ilgisiz. Işık patlamaları farklı bir şey. O ışık patlamaları yalnızca sarsıntı esnasında fay kırılırken oluşuyor. Elde edilen bilgiler, yer kabuğu kayaçlarında çok bulunan Kuvars minerallerinden yüksek gerilim oranı, akabinde taban yüzeyine yük ayrımı ve atılması ve ışığın yaratılması biçimindeki Freund Unsuru’nu örneklendiriyor.”
YALNIZCA SARSINTI ESNASINDA BELİRMİYORLAR
Prof. Dr. Murat Utkucu’nun anlattığı durum daha evvel ABD’deki San José Eyalet Üniversitesi’nde fizik profesörü olarak vazife yapan ve birebir zamanda NASA‘nın Ames Araştırma Merkezi‘nde kıdemli bir araştırmacı olan Friedemann Freund tarafından şu sözlerle açıklanmıştı:
“Bir zelzelenin mekanik tansiyonu kayaya çarptığında kimyasal bağların kırılmasına sebep olarak müspet elektrik yükünden meydana gelen boşluklar ortaya çıkarır. Bu p-boşlukları faydan yüzeye yatay biçimde akabiliyor ve ışık meydana getirebilen kuvvetli bölgesel elektrik alanları tetikliyor. P-boşlukları, olağan şartlar altında uyku halinde duruyor fakat sarsıntılar sırasında uyandıklarında kayalar ışıldayıp parlamaya başlıyor.”
Araştırmacılar ayrıyeten araştırmacılar zelzele esnasında gökyüzünde beliren ışıkların aslında sadece o esnada olmadığını, zelzele öncesi ve sonrasında da bu ışıkların görülebildiğini tespit etmişti.
‘ADANA’DA DURUM FARKLI’
Prof. Dr. Orhan Şen ise Adana’da geceyi aydınlatan ve sabah saatlerinde birçok konut ve iş yerini su basmasıyla sonuçlanan hava olayını, “Adana’da olan hava olayının sarsıntıyla ilgisi yok. Zelzele anında fay kırıklarından birtakım gazlar çıkıyor. Bunlar da atmosferde birtakım olaylara sebep oluyor. Fakat bu yaşanan durumun onunla alakası yok. Yağış olan yerde gök gürültülü şimşekli yerlerde büyük bulutlar oluyor. Gece olduğu için şimşek sağanağı dediğimiz şey daha tesirli olmuştur. Sürekli olarak gökyüzü aydınlanmıştır. Ortaya çıkan ışık dikey olarak büyüyen kümülonimbus bulutundan geri yansıdığı için daha çok görünüyor bunlar. Adana ve Mersin’de de bu oldu” kelamlarıyla açıkladı.
“Bulut ve yeryüzü ortasındaki elektrik potansiyel farkı 30 milyon ve 50 milyon volt hatta bazen kimi bulutlar 100 milyona kadar da çıkıyor. Yıldırım içindeki sıcaklık yaklaşık 30 bin derece civarında. Bölgede şayet sağanak yağış ve meteorolojik bir olay olmasaydı sadece aydınlanma olsaydı tahminen sismologlar bu duruma açıklık getirebilirdi. Lakin buradaki ana sebebin bulut olduğu belirli. Bu durumun saatler ya da günler öncesinde orda sarsıntı olmasıyla ilgisi olmadığını düşünüyorum.” Prof. Dr. Orhan Şen
3 VİLAYET İÇİN İHTARDA BULUNDU
Prof. Dr. Orhan Şen, bahar aylarında sık görülen bu hava olaylarının en çok nemli bölgelerde yeryüzünde oluşan sıcaklığında tesiri ile meydana geldiğini belirterek Adana’da da nemin fazla olduğunu vurguladı. Prof. Dr. Şen 3, vilayet için ihtarda bulundu.
“Bu hava olayları çoklukla bahar aylarında olur. Kışın bu durumu bahar aylarına göre daha az görürüz. Kışın örneğin yüz günde üç kez olursa baharda yüz günde 30 ila 40 kere olur. Bu temelinde yeryüzünün ısınmasına bağlı bir olaydır. Bunlara ‘kırkikindi yağışları’ deriz. Sabahtan öğleye kadar yeryüzünde bir ısınma meydana gelir. Çok bunaltıcı yani nemli havaların sebebi de bu durumdur. Bu mevsimde Denizli, Kırklareli ve Afyonkarahisar’da da bu olaylar sık görülebilir.” Prof. Dr. Orhan Şen