‘Edirne’yi savunan tarihi tabyalar yok olma tehlikesiyle karşı karşıya’
Osmanlı periyodunda Balkan Savaşları öncesi Edirne’nin savunulması gayesiyle kentin etrafında oluşturulan 35 tabyadan karargah olarak kullanılan Hıdırlık Tabya ve Şükrü Paşa anıtının bulunduğu Kıyık Tabya restore edilerek müzeye dönüştürüldü. Bu 2 tabyayı her yıl binlerce kişi ziyaret ederken, Arnavutköy Tabyası ile yakındaki bir tabya ise bakımsızlık nedeniyle yok oldu. Öbür 31 tabya ise definecilerin yanı sıra olumsuz kurallar nedeniyle tahribata uğradı.
Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı Lideri Prof. Dr. Engin Beksaç, çağının en değerli müdafaa sınırlarından biri olan Edirne tabyalarının korunması gerektiğini söyledi. Kentin kuzeydoğu çizgisinde bulunan tabyaların, Edirne etrafında bulunanların bir örneği olduğunu belirten Prof. Dr. Beksaç, “Bildiğimiz kadarıyla Edirne etrafında 35 tane tabya var. Bu tabyalardan 2 tanesi restore edildi, tanıtıldı. 2 tanesi yok olup gitti, şu anda izi bile yok. 2 tane korunmuş olan Hıdırlık ve Şükrüpaşa tabyası olarak bilinen Buçuktepe Tabyası dışındakiler maalesef mukadderatına terk edilmiş durumda. Evvelce kırsal bir yapının ortasında kalan bu tabyalar, günümüzde artık büsbütün kentleşmenin tehdidi ile karşı karşıya olup, yeni binalar tabyaları tehdit eder duruma geldi” dedi.
‘DÖNEMİN EN KIYMETLİ ASKERİ SAVUNMA HATLARI’
Tabyaların büyük bir kısmının defineciler ve öteki olumsuz kuralların tehdidi altında olduğunu belirten Prof. Dr. Beksaç, “Çoğunda ağır tahribat izleri mevcut. Bunların bir an evvel korunmaya alınması lazım. Zira sahiden Edirne tarihinin, her ne kadar çok güzel olmasa da acı da olsa, belli bir safhasını temsil ediyor” dedi.
Prof. Dr. Beksaç, tabyaların periyodunun en değerli askeri sistemlerinden biri olarak yapıldığını tabir ederek, “Tabyaların yapılış süreci Balkan Savaşlarının çabucak öncesindeki evreyi temsil ediyor. Balkanların kaybedilmesi ile birlikte 20’nci yüzyıl başından itibaren Edirne’nin korunması kıymetli bir nitelik kazanıyor. Bunun üzerine tabya faaliyetine geçildi. Periyodun en kıymetli askeri savunma çizgilerinden bir teşkil edildi ve buraya çok uygun ölçüde toplar ve öbür savunma gereci kondu. Çağının en değerli müdafaa çizgilerinden birisi olarak Edirne tabyaları ortaya çıktı” dedi.
‘EDİRNE’NİN MÜDAFAASINDA BÜYÜK ROL OYNADI’
Edirne’nin müdafaasında tabyaların çok büyük bir rol oynadığını kaydeden Prof. Dr. Beksaç, “Bu tabyaların, saldırmakta olan Bulgar kümelerine karşı kıymetli bir mani teşkil ettiği bir gerçektir. Ancak her ne kadar bu olsa da ikmal yollarındaki yetersizlikler, öteki kurallar nedeniyle tabyalar maalesef istenileni gösterememiştir. Tabyalar çok güzel örgütlenmiş biçimdeydi. Edirne’nin bütün etrafını kuşatmaktaydı. Bilhassa batı, kuzeybatı, doğu, kuzeydoğu tabyaları daha yüklü olarak tahkim edilmişti. Şu anda Yunanistan hudutları içinde kalan birkaç tabyamız var. Hatta tabyaların ortasında bir dekovil çizgisi olduğunu da biliyoruz. Bu dekovil yoluyla tabyalar ortasında ikmal yapılmakta, mühimmat ve zahire temini sağlanmaktaydı. Bunun dışında çok güzel örgütlenmiş olan bir cephaneliği vardı. Tam da tabyalar sınırının ortasına gizlenmiş bir cephanelikti. Çağının en değerli askeri mimari örneklerinden biri olarak bu tabyalar kıymetli bir kıymetli evrak niteliğine haizdir” dedi.
‘DEFİNECİLİK YAPILMASINI GEREKTİRECEK HİÇBİR ŞEY YOK’
Prof. Dr. Beksaç, tabyalarda define arayanlara da reaksiyon göstererek, “Defineci faaliyeti yapılmasını gerektirecek hiçbir şey yoktur. Zira burada definecilerin aradığı hiçbir şeyi bulmak mümkün değil. Yıkılması tarihe karşı ihanet, cetlerimize karşı ihanetten öbür bir şey değildir. Zira burada hiçbir şey bulunmaz. Burası bir askeri savunma tesisidir” dedi. Tabyaların sit alanı özelliğine dikkat çeken Prof. Dr. Beksaç, “Buraları sit alanı olarak teşhis edildi. Ancak buraların temelinde daha farklı biçimde korunması gerekliydi. Maalesef o hususta biraz geç kalındı. Bunlar 1970’li yıllara kadar kullanılıyor. Bu süreçten sonra artık askeri sistemin, yapılaşmanın ve stratejinin değişmesi ile birlikte bu tabyalar büsbütün mukadderatına terk ediliyor. Askerin çıkmasından sonra büsbütün tabyaların hepsi atıl duruma düşüyor” diye konuştu.
‘MÜZE OLARAK KULLANILABİLİR’
Atıl durumda olan tabyaların da kıymetlendirilmesi gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Beksaç, “Aynı formda buraları da müze olarak kullanılabilir. Bunların da bir an evvel toparlanması lazım. Bu tabyalar bir bütün, tek bir tabya değil. Bütün olarak korunması gereken bir askeri ve kültürel bir miras. Turizm olmasa bile buraların korunması, tertiplenmesi ve belli bir ölçüde dikkat altına alınması gerekiyor. Bunlar yok olup gidecek. Tarihi mirasımızın değerli bir dokümanını kaybedeceğiz” tabirlerini kullandı.