Ebediyen payidar

Seray Şahinler – Bu yılın hepimiz için çok farklı ve çok özel bir manası var… Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yılına şahit olmak bir ayrıcalık kuşkusuz. Cumhuriyet’i yaşatacak olan bizlerin, onu kuranları daha çok andığı ve araştırdığı bir yıl var önümüzde. Büyük bir motivasyon… Cumhuriyet’in iktisadi kalkınmasında değerli bir yeri olan İş Bankası da bu coşkuya “Yaşasın Cumhuriyet” standıyla eşlik ediyor. Geçtiğimiz yıl İzmir’de düzenlenen “Büyük Zafer’in 100. Yılına Yanlışsız İstiklal” ile Cumhuriyet’e giden yoldan kesitler sunan İş Bankası bu defa “Yaşasın Cumhuriyet! Atatürk Periyodunda İktisadi Bağımsızlığın Birinci Adımları” standıyla 1923 sonrasına odaklanıyor. Eminönü’ndeki Türkiye İş Bankası Müzesi’nde ziyarete açılan stantta bir ulusun tekrar doğuş sürecinin izleri var.

Cumhuriyet’e omuz verenler

Cumhuriyetimiz kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün “Siyasi ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun, iktisadi zaferle taçlanmazsa sonuç kalıcı olamaz” kelamından ilham alan müze, iktisadi ve toplumsal hayatın kalkınma sürecindeki yerini mercek altına almış. Ama anlatılan yalnızca iktisadi ihtilalin hikayesi değil. Çünkü Cumhuriyet, kendi kıssasını kendi elleriyle yazmış eşsiz bir destan. Eğitimden sıhhate, ulaşımdan ziraate kadar Cumhuriyet’in en kıymetli ihtilallerinin inşa sürecine şahit oluyoruz. Stant bir sefer daha Cumhuriyet’in eğitime, bilime, ilime, fırsat eşitliğine, dünyaya entegre olmanın ehemmiyetine olan inancını ve bu dava etrafında birleşenleri hatırlatıyor. Köy Enstitüleri, Hıfzıssıhha, Atatürk Orman Çiftliği, Devlet Demir Yolları üzere Cumhuriyet’in en özel ve öncü projelerinin hikayesini okuyoruz nemli gözlerimizle.

İş Sanat’ın uyumunda hazırlanan standın küratörlüğünü 19. YY ve 20. YY Türkiye iktisadi ve toplumsal tarihi, kurum ve girişimcilik tarihi mevzularında yaptığı çalışmalarla bilinen, Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi öğretim üyelerinden Dr. Öğr. Üyesi Murat Koraltürk, dizaynını ise Pattu Mimarlık üstleniyor.

“Yaşasın Cumhuriyet” standında kurumsal ve ferdî arşivin yanı sıra aile yadigârlarından ödünç alınan iki bini aşkın evrak, fotoğraf, sinema ve nesne var. İki kısma ayrılan standın birinci kısmı 1923’ün çabucak ardından gerçekleşen nüfus siyasetleri, eğitim, sıhhat ve iktisat alanındaki uğraşa ayrılmış. İkinci kısımda ise çiçeği burnundaki Cumhuriyet’in yollarına taş döşeyen süreci izliyoruz. Hepsi fikir ve uygulanış biçimiyle döneminin çok ötesinde… 1928’de kurulan Hıfzıssıhha Enstitüsü’nün ömrü uzatmak, sağlıklı yaşayabilmek için yaptığı çalışmaları hatırlatıyor sergi… Çanakkale Cumhuriyet Mektebi öğrencilerinin 1933’te deney odaklı eğitim gördükleri laboratuvarı tanıtıyor; Atatürk Orman Çiftliği’nde staj yapan Yüksek Ziraat Enstitüsü bayanlarının tarım alanlarındaki gayretlerini gösteriyor; Edirne, Burdur, Erzurum, Kayseri, Malatya’daki tren istasyonlarının inşasını, Eskişehir ve birçok bölgedeki şeker fabrikalarının kuruluşunu, deniz ve hava ulaşımındaki atılımları hatırlatıyor. Modülleri birleştirdiğinizde ise bağımsız, çağdaş, özgür bir ulusun inşasında bu atılımların birbiriyle temasını görüyorsunuz. Hiçbiri birbirinden bağımsız değil, hepsi birbirine eklenerek Cumhuriyet’e omuz veriyor.

Sergi, Cumhuriyet’in 100. yılını kutladığımız bu yıl boyunca ziyarete açık olacak. 

Dünyaya çağrı

İş Bankası Müzesi, İstanbul’un en turist çeken yerlerinden olan Eminönü’nde. Sergiyi gezerken bilhassa Orta Doğu ve Avrupa’dan gelen çok sayıda turiste rastladım. Hepsi metinleri dikkatle okuyor, fotoğrafları heyecanla izliyordu. Günün her saati, sergiyi heyecanla gezen ilköğretim okulu çocuklarının coşkulu sesleri yankılanıyor duvarlarda. Standın gayesine ve davetine uygun olarak Cumhuriyet’in yalnızca bir idare biçimi değil, bir bedeller bütünü olduğunu hissetmeniz mümkün.

Atatürk’ün tabiriyle “Cumhuriyeti ve onun gereklerini yüksek sesle anlatınız. Bunu yüreklere yerleştirmek için elverişli olan hiçbir durumu kaçırmayınız.” “Yaşasın Cumhuriyet” standı bu destanı yüksek sesle anlatan projelerden biri. Stant sene sonuna kadar ziyaret edilebilir.