Çürük bina sayısı 5 milyona yakın
ÖNDER YILMAZ- TBMM Zelzele Araştırma Komisyonu’nda Afet Bakanlığı kurulması, kontrollerin arttırılması ve kentsel dönüşümün hızlandırılmasını isteyen uzmanlar, bilhassa İstanbul eksenli şu ikazlarda bulundular:
200 fay farkı var
TMMOB Mimarlar Jeoloji Mühendisleri Odası Zelzele Müracaat Heyeti Lideri Prof. Dr. Okan Tüysüz: Türkiye’de 24 vilayet ve 110 ilçe canlı fay sınırları üzerinde. Tahminen yeni faylar ortaya çıkacak. Zira 2013’te devreye giren haritanın yenisiyle ortasında 200 tane fay farkı var. Yeni faylar çalıştıkça ortaya çıkıyor ve artacaklar. Marmara sarsıntısı olursa asrın değil ülkenin felaketi olur. Marmara sarsıntıya hazır değil. İstanbul dünyada 6. sırada tehlike altındaki kent. 20 milyon nüfus tehlike altında. İstanbul’un yüzde 57’si kaya üzerinde, yüzde 20’si zayıf taban, Yeşilköy, Bakırköy, Eminönü, Fatih, Küçükçekmece ve Büyükçekmece’de bulunuyor. Yüzde 7’lik kesiti ise dere yatağında. Eminönü’nden başlayan yani Birinci Boğaz Köprüsü’nden itibaren Doğu-Batı bir sınır çizerseniz onun güneyinde kalan kesiti gerek Asya gerek Avrupa yakasında risk taşıyan bölgedir. Ne bireyler ne de yönetimler afet hazır değil. İmar ve af kavramları yanyana gelmesin, gelirse sonuçlarına katlanacağız. Mevzuat kâfi değil ve çok dağınık, toparlanmalı.
İnşaat Müteahhitleri Konfederasyonu Genel Lideri Tahir Tellioğlu: 21 milyon yapı stoku içinde şu anda 4-5 milyon civarında çürük yapı var. Bu yapı stokları 1960 ile 1990 ortasında kalite ve hizmetleri oluşmadan yapılan yapılar. Kensel dönüşüm hızlanmalı. 350 bine yakın olan faal müteahhit sayısı bugünlerde 100 bine kadar indi. Müteahhitler odasının kurulması kural.
191 okul fay üstünde
TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası İdare Şurası Lideri Prof. Dr. Hüseyin Alan: Kentsel Dönüşüm Kanunu uygulanabilir, fonksiyonel hale getirilmeli, afet riskini azaltma kanunu, fay kanunu, afet ve kentsel dönüşüm fon kanunu üzere yasal düzenlemelere gereksinim var. Afet sonrası kullanılması gereken hastane, okul, yurt, ulaşım, güç alt yapısı inançlı değil. Türkiye’de 48 bin 600 okulu inceledik. Yüzde 8.5’u gözden geçirilmeli, yani 4500’e yakın bina. 191 okul fayın üzerinde. Sarsıntıdan çıkan molozların birçoklarını baraj havzaları ve akar su dere kenarlarına istif ettik. Son döpremde 305 bin bina yıkıldı ancak 320 kişi tutaklanmış. Yani 1000 kişinin vefatına 6.4 kişi düşüyor tutuklanma açısından. Cezalar artmalı sorumlular adalet karşısına çıkarılmalı.
Türkiye İnşaat Sanayicileri Patron Sendikası Genel Sekreteri Necati Ersoy: Yapı kayıt sistemindeki 123 bin kayıtlı müteahhitten yüzde 78’i hiçbir vasfı olmayanlar. Zelzele riski yüksek bölgelerde A kümesinin dışında hiçbir müteahhit iş yapamasın. Mevzuat kâfi, temel sorun denetimsizlik.
‘Ustalar Fransa ve Almanya’ya gidiyor’
TMMOB Mimarlar Odası Genel Lideri Eyüp Muhçu: İnançlı yapı kontrolü gerçekleşmiyor. Beton yönetmeliğimize nazaran C35 olması gereken beton laboratuvar testleri sonrasında C15, C18, C20 bedelinde olduğu anlaşılıyor. Zelzele sonrası mimar, mühendislere açılan davalar var. Pekala “C35 betonu” diye faturalandırılan bu betonu satan firma, sermayedar hakkında neden dava açılmıyor?
Ankara Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. M. Emin Candansayar: Kentsel dönüşüm kapsamında yeni yapılan binaların deprem- yapı-zemin ilgisinin, yapının projeye uygunluğunun denetim edilmesi için inşaat, jeoloji ve jeofizik mühendisleri birlikte çalışmalı.
Türkiye Müteahhitler Birliği Lideri Erdal Eren: İmar affı gündemden çıkmalı. İnşaatla ilgili mesleksel liselerinin sayıları artmalı. Usta operatör bulamıyoruz. Donanımlı ustalar âlâ fiyat nedeniyle Fransa ve Almanya’ya gidiyor.
Yapı Kontrol Kuruluşları Birliği Genel Lideri Tayfun Gücenmez “Son zelzelelerde bölgede yapı kontrollü 151 bin 990 bina vardı ve bu binalardan yalnızca 292’si yıkıldı” dedi.
Tüm İtfaiyeciler Birliği Genel Lideri Halil Yılmaz, ‘Dünyada arama kurtarma işini itfaiyeciler yapıyor. Türkiye’de de emsal bir uygulamaya gidilmeli” diye konuştu.