Cumhuriyet ve sportmen bayanlar

Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, Osmanlı Dönemi’nde şimdi genç bir subay iken spora büyük değer veriyordu. 1915 yılında müfettiş sıfatıyla hazırladığı raporda, okullarda jimnastiğe ayrılan müddetin artırılmasına dair raporunu hükümete sunmuştu. Kurtuluş Savaşı’nda vatanın kurtarılması ve 1923’te Cumhuriyet’in kurulmasının akabinde başlatılan atılım periyodunda sporun da kıymetli bir yeri oldu. Ayrıyeten bayanlar da bu yeni periyotta, sporun içinde yer almaya başlayacaktı. Genç Türkiye, Cumhuriyet’in ilanından bir yıl sonra, parasızlığına karşın 1924 Paris Olimpiyatları’na katıldı. Cumhuriyetin birinci yıllarında voleybolda Türk bayanının öncü ismi ise Suphiye Fırat ismini da kullanan Sabiha Gürayman idi. Fenerbahçe erkek kadrosunda oynadığı yıllarda taraftar kendisine “Uçan Parmaklar” ismini takmıştı.

Marmara Üniversitesi’nden Ayşe Atalay’ın uluslaşma periyodunda bayan ve sporla ilgili çalışmasına nazaran; Vücut Eğitimi öğretmeni yetiştirecek okulların hizmete girmesi için 1926 yılında İstanbul Çapa Kız Öğretmen Okulu’nda bir spor kursu açıldı. Bu kurs için İsveç’ten biri bayan iki öğretmen getirtildi. Dokuz ay süren bu kursta muvaffakiyet gösterenler yurt dışına gönderildi. 1926 yılında Türk bayanı birinci sefer atletizm pistlerinde kendini gösterdi.

Kadınların kürek sporunda yer alışları ise 1927 yılında oldu. Nezihe (1911), Fitnat (1910), ve Melek Özdil (1916) kardeşler kürek sporunda Fenerbahçe Spor Kulübü ismine 1930-1942 yılları ortasında tüm birincilikleri aldı. Bayanlar, tenis kortlarında ise 1923 yılında çıkmaya başlamıştı. 1929 yılında bayanlar, Ankara’da tenis kulübü kurdu. Türk bayanı bisiklet sporuyla da 1930 yılında tanıştı. Birinci bayan terbiye-i bedeniye muallimesi Mesadet Saver, 1931’de Taksim Stadyumu’nda 19 Mayıs şovlarını yönetti.

İKİ BAYAN EKSRİMCİ

İlk bayan jimnastikcilerimizden Mübeccel Argun, 1941 yılında çağdaş bir spor salonu açtı. 1930’larda ise Huriye Hanım, Adana Seyhan Kulübü’nün başkanlığını üstlendi. Vücut Terbiyesi Teşkilatı’nda ise birinci federasyon üyesi bayan, Güneş Çapa oldu. Azade Tarcan, ablası Selma Tarcan ile Berlin’de jimnastik eğitimi aldı. 1936 yılında Berlin’de yapılan Olimpiyat Oyunları’nda iki eskrimci bayan sportmen, Halet Çambel ve Suat Aşeni, Türkiye’yi temsil etti. Ortaya giren İkinci Dünya Savaşı, 1940’lı yıllarda spor faaliyetlerini “savaşın kanı” içinde boğdu. 1948 yılında savaş sonrası Londra’da yapılan birinci olimpiyatlarda bu defa genç bayan atletimiz Üner Teoman pistlere çıkacaktı.

VOLEYBOLUN ÖNCÜ KADINI

Voleybolda ise Türk bayanının öncü isimlerinden biri, Suphiye Fırat ve Sabiha Rıfat isimlerini da kullanan Sabiha Gürayman olacaktı. Sabiha Hanım, 1910 Manastır doğumluydu. Çocukluğunun bir kısmı işgal altındaki İstanbul’da geçti. İlköğrenimini Beşiktaş Esma Sultan İlkokulu’nda aldı. 1925’te Nişantaşı Kız Ortaokulu’ndan, akabinde da İstanbul Kız Lisesi’nden mezun oldu. 1927’de Mühendis Mekteb-i Âlîsi’ne (Günümüzün İstanbul Teknik Üniversitesi) girdi. Birinci kez kız öğrenci alan okulun birinci kız öğrencisi idi. Üniversite yıllarında voleybol sporu ile ilgilendi. 1927 yılında Fenerbahçe Külübü içinde kurulan Türkiye’nin birinci bayan voleybol kadrosunun kaptanıydı. Kaptanı olduğu kız grubunun ömrü, rakipsizlik nedeniyle uzun sürmedi. 1929 yılında grup dağıldı. Sabiha Hanım, Fenerbahçe erkek voleybol ekibinde forma giymeye başladı. Fenerbahçe taraftarları tarafından “Uçan Parmaklar” ismi takıldı. 1933 yılında mühendislik eğitimini tamamladı. Mühendis olarak Türkiye’nin birçok yerinde okul, hükümet konağı ve resmi binanın imalinde çalışan Sabiha Hanım, Anıtkabir’in inşaatında denetim şefi olarak misyon yaptı.

ELTOPU FEDERASYONU

Türkiye Voleybol Federasyonu, 1958’de VoleybolEltopu Federasyonu ismiyle kuruldu. Türkiye’de voleybola ilgi 1919’da başladı. Ülkenin birinci vücut eğitimi öğretmenlerini yetiştiren Selim Sırrı Tarcan, Türkiye’de voleybol sporunun altyapısını okullarda kurarak başlatan birinci isimdir. 1924-1948 ortası bölgesel olarak yürütülen voleybol şampiyonaları, 1948- 1970 ortası Türkiye Voleybol Şampiyonası olarak organize edildi. Erkeklerde 1970- 1971 döneminden itibaren, bayanlarda ise 1984-1985 döneminden itibaren Türkiye’de Deplasmanlı Voleybol Ligi’ne geçildi. Türkiye, voleybolda birinci milletlerarası resmi turnuva olarak Erkek Ulusal Grubu ile 1956’da Paris’te yapılan Erkekler Dünya Voleybol Şampiyonası’na katıldı. Bayanlar ise birinci memleketler arası müsabakasını, 1957’de “Uluslararası İstanbul Turnuvası”nda yaptı. 1963’te ise Romanya’da yapılan Avrupa Bayanlar Voleybol Şampiyonası’na katıldı.