Bitlis’te 557 yıllık tarihi mescit yok olma tehlikesiyle karşı karşıya

Van Kültür Varlıklarını Muhafaza Bölge Konseyi tarafından 24.09.2008 ve 28.07.2022 tarihlerinde tescil edilen lakin tarihiyle ilgili net bilgi bulunmayan tarihi mescit ile ilgili geçen yıl kıymetli tarihi bilgilere ulaşılmıştı. İhlas Haber Ajansı’nın (İHA) “Tarihi Hazır Baba Türbesi yok olma tehlikesiyle karşı karşıya” ve “Asırlık Hazır Baba Türbesi göz nazaran göre yok oluyor” haberleriyle gündeme taşıdığı tarihi yapı, tarihçilerin de dikkatini çekmişti. İHA’nın gündeme getirmesi sonrası tarihi alanla ilgili çalışma yapan Bitlis Eren Üniversitesi (BEÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Demirtaş ve BEÜ Tarih Kısmı Yeniçağ Tarihi Anabilim Kısmı Lideri Doç. Dr. Vural Genç, Bitlis ve bölge tarihine ışık tutacak değerli datalara ulaşmıştı. Araştırma sonucunda; tarihi mescidin Diyâdinî Yargıçları Periyoduna ilişkin Rojkî Aşiretler Konfederasyonunun en kıymetli iki kolundan biri olan Kavalisi Aşiretine mensup Abdurrahman Kavalisî’nin oğlu Süleyman Ağa tarafından Hicri 870, Miladi 1465-1466 tarihinde inşa edilen 557 yıllık mescit olduğu ortaya çıkmıştı. Tarihi yapı ayrıyeten; bölge ile ilgili şu ana kadar elde edilen en kıymetli tarihî yer olarak kayda geçmişti.

“TARİHİ MESCİT TARİHE KARIŞMA TEHLİKESİYLE KARŞI KARŞIYA”

Defineciler tarafından yapılan kaçak hafriyatlar ve vakitle oluşan tahribatlarla büyük bir kısmı yıkılan mescit tahrip edilmeye devam ediyor. Tarihi geçmişi olduğunun ortaya çıkması sonrası gerekli tadilat yahut onarımın başlatılması beklenirken, ortadan geçen 1 yıllık mühlete karşın yerle ilgili hala rastgele çalışma başlatılmış değil. Tarihi ehemmiyeti ile yetkililerden çok definecilerin dikkatini çeken tarihi yapı, gerçek tarihinin ortaya çıkmasıyla birlikte definecilerin gayesi haline geldi. Her geçen gün biraz daha tahrip edilen tarihi yapı tarihe karışmamak için adeta vakte ve ihmale direniyor. Son hali içler acısı olan tarihi mescidin tadilat yahut restore sürecine dahil edilmemesi ise reaksiyonlara neden oluyor.

“BÖLGE TARİHİ İÇİN SON DERECE DEĞERLİ, YETKİLİLERİN EL UZATMASI GEREKİYOR”

Konuyla ilgili konuşan BEÜ Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Demirtaş, mescit ile ilgili geçen yıl yaşanan gelişmenin Bitlis tarihi açısından sevindirici lakin geçen müddet zarfında yapıya sahip çıkılmamış olmasının üzücü bir durum olduğuna dikkat çekti. Bölgede birçok tarihi alanın ve yapının bulunduğunu söz ederek, tarihi yapıların yalnızca tescillenmesinin kâfi bir müdafaa sağlamadığına vurgu yapan Demirtaş, “Hazır Baba Mescidi, Güroymak’la ile ilgili şu ana kadar elde edilen en kıymetli tarihî yer olarak kayda geçmişti. Burası Bitlis ve bölge tarihi için epeyce değerli bir yapı. Bu nedenle yalnızca buranın tescillenmesi kâfi değil, müdafaa sağlanması ve onarım ya da tadilat yapılıp tekrar yöreye kazandırılması gerekiyor. Bu noktada yetkilileri vazifeye davet ediyorum” dedi.
557 yıllık tarihe sahip bir mescidin bu halde olmasının yanlışsız olmadığını vurgulayan Demirtaş, “Buna emsal çok sayıda örnek vermek mümkündür. Daha evvel sit alanı ilan edilen yahut müdafaa altına alınan birçok yerin tahribatının durmadığı ve süratle devam ettiği ortadadır. Gerçekten Tatvan Antik Kenti, Nemrut’un Devleri, Van Gölü Feribot Alanı içinde yer alan ve toprakla örtülü tarihi kale bunların yalnızca bir kaçıdır. Bu saydığım yapıların tamamı tescilli ve sit alanı olduğu halde ne yazık ki, süratle yok oluyor. Bitlis’in, kimilerinin argüman ettiği üzere kabuğunu kırdığını söylemek gerçeği yansıtmaktan uzak bir yaklaşımdır. Resmi datalara bakıldığında bütün gelişmişlik endekslerinde kentimiz maalesef son sıralarda yer almaktadır. Sıhhatte, eğitimde, sosyo-ekonomik yapıda durum içler acısıdır. İşsizlikte ise birinci sırlarda yer almaktadır. Bütün bu gerçekler ortada olduğuna nazaran durumu düzeltmek için hamasetten uzak, gerçekçi bir yaklaşımla büyük uğraş sarf etmek gerekiyor” diye konuştu.

“BİTLİS TURİZM POTANSİYELİ BAKIMINDAN ANADOLU KENTLERİ ORTASINDA ÇOK KIYMETLİ BİR YERE SAHİPTİR”

Kalkınmanın en değerli ögelerinden birinin turizm olduğuna dikkat çeken Demirtaş, şöyle konuştu:

“Bunun için de en tesirli ve sağlıklı deva turizmi, olması gereken noktaya getirmektir. Bitlis, turizm potansiyeli bakımından Anadolu kentleri ortasında çok kıymetli bir yere sahiptir. Bitlis turizmin her çeşidi için epey güçlü bir birikimi barındırmaktadır. Gerçekten Bitlis Eren Üniversitesi Rektör Yardımcılığı vazifem esnasında üniversiteyi turizm üniversitesi haline getirmek için tarafımdan ayrıntılı raporlar hazırlamış ve Yüksek Öğretim Heyeti nezdinde teşebbüste bulunulmuştu. Lakin o devirde rastgele bir sonuç elde edilememişti. Deva hala budur. Üniversitenin öncülüğünde turizm atılımı tek seçenektir. Turizmi güzel anlamak lazım. Seyahatle sonlandırmak epeyce yanlış olur. Bu açıdan turizmin her çeşidi için Bitlis çok uygundur. Bunun için ise öncelikle yetkililerin kenti güzel tanıması ve bu sıkıntıyı öncelikli işleri ve vazifeleri olarak kabul etmesi kuraldır. Lakin bu sayede kentimizdeki tarihi alanların ve sahip olduğumuz bütün zenginliklerin farkına varabilir ve tanıyabiliriz. Zira insan bir şeyi tanımadıkça sevemez, sevmedikçe koruyamaz. Bütün bu hususlarda Bitlis Valisinin hassaslığının kent için bir talih olduğunu düşünüyor, yeni siyasi tablodan da ümitli olduğumu tabir etmek istiyorum.”