Bilimsel olarak karşılaştırıldı! ‘Cenin pozisyonu’ daha çok hayat kurtarıyor
6 Şubat zelzeleleri sonrası ortalarında afet tıbbı konusunda uzman isimlerin de bulunduğu Türkiye’den dört araştırmacı, dünyada birinci defa “çök- kapan -tutun” tekniği ile “cenin konumunu ” bilimsel olarak karşılaştırıldı. Acil Tıp Uzmanları Dr. Öğretim Üyesi Mustafa Ferudun Çelikmen, Doç. Dr. Sarper Yılmaz, Uzm. Dr. Ali Cankut Tatlıparmak ve Anadolu Üniversitesi İrtibat Fakültesinden Prof. Dr. Figen Ünal Çolak imzalı çalışmanın sonuçları, Türkiye üzere binaların yıkılma riskinin yüksek olduğu ülkelerde, cenin konumunun daha çok hayat kurtardığını ortaya koydu. Makale, geçtiğimiz Nisan ayında dünyanın en büyük afet kurumu olan World Association for Disaster and Emergency Medicine (WADEM-Dünya Afet ve Acil Tıp Derneği) kurumunun mecmuasında de yayınlandı.
Cambridge Üniversitesi’nin bastığı mecmualardan olan “Prehospital Disaster Medicine” mecmuası, dünya afet otoriteleri tarafından en saygın yayınlar ortasında gösteriliyor. 27-30 Nisan tarihleri ortasında Türkiye Acil Tıp Derneği (TATD) tarafından Antalya’da düzenlenen ulusal kongrede yer alan “Deprem Çalıştayı’nda”, araştırmayı yürüten isimlerden Acil Tıp Uzmanı ve TATD Afet Kümesi Sekreteri Doç. Dr. Sarper Yılmaz ile Tabiat Çalışma Kümesi Lideri Dr. Öğretim Üyesi Ferudun Çelikmen bilimsel araştırmanın ayrıntılarını ise birinci defa DHA’ya anlattı.
“DÜNYA İLE TIPKI DEĞİLİZ”
Doç. Dr. Sarper Yılmaz, 6 Şubat sarsıntılarında 10 vilayette 14 milyon insanın etkilendiğine işaret ederek beklenen İstanbul sarsıntısına dikkat çekti. Yılmaz, “İstanbul tek vilayet ve bu 14 milyon beşerden daha fazla insan yaşıyor. Üstelik bu 10 vilayetten daha dezavantajlı tarafları da var. Metrekare başına düşen insan sayısı daha çok, boş alanları daha kısıtlı. İstanbul’da yapılan afet planlarında ise binlerce binanın yıkılacağına dair iddialar yapılıyor. Bunu bu işin uzmanları söylüyor. Dünyanın afete bakışı, ‘yıkılmamış binalarda kendini nasıl koruyabilirsin?’ formunda. Biz ise Türkiye’deki afetlerde maalesef binanın yıkıldığını kabul ederek bu durumda nasıl korunabiliriz diye hazırlıklar yapmalıyız. Bununla ilgili araştırma kümemizle birlikte dünyada birinci olan bir çalışma yaptık. Çök kapan tutun, afette bir insanı koruyabilecek konum olarak öneriliyor. Ancak bizde çok işe yarayıp yaramadığı konusunda soru işaretleri oldu. Ömür üçgeninde oluşturulmuş bir fetüs (cenin) durumunun bizi daha çok kurtaracağını düşünüyoruz. Zira binanın çöktüğünü düşünürseniz, 6 Şubat sarsıntısında de gördük tuzla buz oldu binalar; pankek üzere ezildi. Korunmak isteyen, uzuvlarını kurtarmak isteyen insanların beden yüzey alanlarını küçültmesi gerektiğini savunuyoruz” dedi.
İKİ USULÜ KIYASLAYAN VE CENİN DURUMUNU SAVUNAN TEK MAKALE
Çök kapan tutun sistemine göre cenin konumu ile daha küçük beden yüzey alanı sayesinde enkaz altında hayatta kalma talihinin artığını belirten Doç. Dr. Yılmaz, “Yaşam üçgeni içerisinde, yıkılmayacak ezilmeyecek bir alan içerisinde, fetüs durumunda başın öne gerçek eğilip ellerin baş üstünü koruyacak halde geriye gerçek kendine çektiği konumda, kişi kendi hacmini ne kadar küçülttüyse hayatta kalma ihtimali de o kadar yüksek oluyor. Dünya, yıkılmayacak binalarda, başlarına rastgele bir tavan gereci düşmesin diye hazırlık yaparken; biz kabul edelim binalarımız çöküyor, yıkılıyor. Bu sarsıntıda de gördük, kaç saat, kaç gün sonra çıkarılan çocuklar oldu. Bunların en büyük sebeplerinden bir tanesi, çocukların beden yüzeyleri küçüktü. O yüzden geç devirde dahi hayatta kalan çocuklarımız oldu. Zati bu örnekleri temel alarak bu çalışmayı yaptık ve dünyada yayınlanmış, bu iddiayı savunan tek makale. O yüzden biz, Türkiye’de hayat üçgeninde fetüs durumunu öneriyoruz ve bunu, bilimsel olarak da kanıtladık” biçiminde konuştu.
249 KİŞİ KURTARDIK, TEK BİRİ ‘ÇÖK KAPAN TUTUN’ DEĞİLDİ”
1992 yılından AKUT ve UMKE’de yönetici pozisyonlarındayken onlarca yurt içi ve yurt dışı sarsıntıda afette misyon aldığını kaydeden Yeditepe Üniversitesi Acil Tıp Anabilim Kolu tabiplerinden ve TATD Tabiat Çalışma Kümesi Lideri Dr. Öğretim Üyesi Ferudun Çelikmen, “Bugüne kadar zelzelelerde 249 kişi kurtardık grubumuzla. 7 çocuk 5 erişkin de Maraş zelzelesinde kurtardıklarımızdan. Daha bir tane çök kapan tutun yok ortalarında. Herkes o binalar savrulduğu, bir anda paramparça olduğu anda, gayri ihtiyari savunma aksiyonuna giriyor ve bu da çök kapan tutun olmuyor. Zira zati en başta cenin konumu alırsanız, maksat küçültüyorsunuz. Binalar yamyassı olduğu anda, kitap sayfaları ortasındaki kalem üzere kolon ve kirişlerin de yardımıyla boşluk oluşuyor. Buna, ömür üçgeni diyebilirsiniz. Ya da sağlam bir eşyanın yanına düştüyseniz, mesela yatak kenarına. En son çıkardığımız enkazlardaki çocuklar öyleydi. Hayatta kalma bahtınız çok yüksek” dedi.
“1 METREYLE 40 SANTİM ORTASINDA HAYAT VAR”
Çök kapan tutun durumuna nazaran cenin konumunun diğer pek çok tıbbi yararı olduğuna da değinen Dr. Çelikmen, “Yan yatar durumda cenin biçiminde yatış pek çok canlının kış uykusunda yaptığı şey. Bu konum hem bazal metabolizmayı yavaşlatıyor, hem böbreklerin birisi altta kaldığı için darbe almaması, kurtulma talihi daha yüksek oluyor; şuur kaybınız olduğunda lisanınız, kusmuğunuz nefes yollarınıza kaçmıyor, aspire etmiyorsunuz. Hayatta kalma talihiniz her türlü artıyor. En başta çöp kapan tutun yaptığınızda ise savrulma anında bir formda kolunuz, bacağınız açık düştüğü anda, ezilirse kolonların kirişlerin altında, çıkarılsanız bile ya kurtarılamıyorsunuz, ya da uzuv kaybıyla sonuçlanıyor. Biz bu bilgileri cephedeki arama kurtarma yapan afet uzmanlarının datalarıyla elde ettik. Ezbere, oturduğu yerden hayatında bir kişiyi bile kurtarmamış bireylerin attığı palavralar değil bunlar. Direkt cepheden insanların müşahedeleri sonucunda, onların datalarıyla yazılmış bir makale. Paramparça savrulan, ağaç kütüğü üzere devrilebilen, pankek dediğimiz biçimde çöken binalarda çök kapan tutun için 1 metre alana gereksinim var. Yan yatar cenin konumunda ise 40 santimle hayatta kalma bahtınız oluyor. O 1 metreyle 40 santim ortasında, ömür var” diye konuştu.
“JAPON YARDIM VAZİFELİSİ ÇÖK KAPAN TUTUN İLE VAN’DA ÖLDÜ”
6 Şubat sarsıntılarının binalarımızın güm diye aniden yok olduğunu gösterdiğini de kaydeden Dr. Çelikmen, “Bir gecede beşerler her şeylerini kaybediyorlar. Ülkemizin bina stoğu, zelzele aksiyon planında anlatılan öğretilere uygun değil. Amerika ve Japonya’da gündeme geliyor çök kapan tutun tekniği birinci olarak. Soğuk savaş periyodunda. Binaların yıkılmasından fazla başına bir şey düşerse, ziyanlı ışınlardan nasıl koruruz vb yaklaşımı ile. Örneğin Tsunami de Japonlar sıra altına girdiler bir kısmı maalesef boğularak öldü. Üst katlara çıkanlar kurtuldu. Van’daki ikinci sarsıntıda Bayram Oteli yıkıldığında, bir Japon yardım vazifelisi adamcağız öldü çök kapan tutun o öğretisinden ötürü. Zira onlar binalarına güveniyorlar, bizim o denli bir sıkıntımız yok. 6 Şubat sarsıntısı şunu gösterdi, Türkiye’de binası stoğu maalesef feci durumda. İstanbul için de geçerli bu. 60 yılın 70 yılın sıkıntıları bunlar. Örneğin Hatay’a gittik birinci gün, bir vakitler Amik gölü olan Amik ovasına yerleşimler yapılmış. Eğitim araştırma hastanesi bunlardan bir tanesiydi, kullanılamaz haldeydi hepsi” tabirini kullandı.