Beni bu şiirler mahvetti
Deniz Şanlı Başarır – Şimdi 17 yaşında bir genç kızsınız. Babanız “Kırlangıç” ismini verdiği bir şiir yazıyor. Yan yana bir çift kırlangıç. Özgürlüğe uçuyorlar. Hayatın son demlerine geldiği hissini taşıyor kırlangıçlardan biri. “Göçünce kim anar?” diyor, “Birkaç değersiz dize, birkaç oyun tozlu perdeler ardında.” Çok şey yapmadığını düşünüyor hayatta; yazdığı şiirleri, oynadığı oyunları, binbir emekle çıkardığı mecmuaları, kitapları, arkadaşlarıyla el ele verip kurdukları o tiyatroyu falan neredeyse yok sayıyor. Ancak bir umudu var geleceğe dair: “Bu iki kırlangıç üzereyiz ölümlü ve naif/ Bir insan onurunu/ Bir özgürlüğü/ Bir de sevmesini öğrettik yavrumuza/ Çelimsiz kanatlarına aldırmadan/ Yanlışsız bildiği istikamette uçmasını//Hepsi o kadar.”
Bu şiiri yazdıktan üç yıl sonra da, hayatın tüm anlamsızlığını o küçük kırlangıç yavrusunun sırtına yükleyip ya da çelimsiz kanatlarına mı demeliyiz, çekip gidiyor dünya üstünden. Beklenmedik bir biçimde, bahtsız bir kaza yüzünden. Şiir yazıldığında 17 yaşında olan kız 20 yaşında artık, üniversiteye yeni başlamış. Kulağında özgürlük, sevmek, çelimsiz kanatlar sözcükleri dolu dolu çınlıyor. Yanlışsız bildiği tarafta uçmanın hayattaki tek amacı olduğunu düşünüyor. Babası demiş zira. Karşısına alıp “Bak kızım, hayat…” diye başlayan bir konuşma yapmamış tahminen. Lakin şiir kendisinden ne beklendiğini anlatmıyor mu gereğince açık bir halde? Kim olması gerektiği aşikâr değil mi işte? O reklamlardaki özgür kız yoktu daha, kırlangıç yavrusu vardı. Elinde gitarı falan da yoktu kızın, yalnızca çelimsiz kanatları vardı.
Şiire meyletmiş önce
Sondan başladım. Lakin aslında doğduğum günden beri babamın şiirleri vardı hayatımızda. Babama şair demezdik, o da demezdi. Zira aslen oyuncuydu o. Ya da şöyle mi demeli: medarı maişet motoru tiyatroyla dönüyordu. Ancak sık sık ilham gelir notlar alırdı, şiirleri birikirdi bir yerlerde. Eski şiirlerini okurdu vakit zaman. Hatta “Gölge”yi ben de ezberlemiştim daha küçücükken. Birlikte okurduk ezberden. Bir dize o, bir dize ben. Ben de teşvik edilirdim yazmaya. Özenirdim onun ilham perilerine, boyuma posuma nazaran periler uydururdum ben de. Benimkiler küçüktü, kıvırcık saçlı kız çocuklarıydı. “Şiir geldi” diye atlayıp yataklarına, yazdırırdım ona. Bir şiir defterim bile vardı. “Kelebekler kışın uçmaz” başyapıtımdır bana sorarsanız. Şiir bu kadar. Başyapıt sorunu de espri elbette.
İlk şiiri 1948 yılında Kaynak mecmuasında yayımlanmış. Şiirlerini Kâmran S. Aziz olarak imzalıyor babam. Oyuncu olarak tanıyanlar için yok o ‘S’ hiç ortada, Sıtkı’nın S’si. Şimdi 15 yaşındayken kaybettiği babasının ismi Sıtkı. Tarihi en eskiye dayanan şiirlerinden biri de Merhum Pedere Mektup “Ne olur baba/ Yeniden eskisi gibi/ Halimizi sorsana” diye bitiyor. Babasızlık, genç yaşta üç kız kardeşi ve annesinin sorumluluğunu üstlenmek erken olgunlaştırmış onu. Ancak bu sorumluluk duygusu tutkularının peşinden gitmesine de mahzur olmamış. Şiire meyletmiş evvel, sonra da tiyatroya. Hukuk Fakültesi’ni terk edip, Küçük Sahne’de almış soluğu. Bir yandan şiirlerini yazmış bir yandan Muhsin Ertuğrul’un idaresinde ve hocalığında tiyatroyu öğrenmiş, oyuncu olmuş.
‘Ne o ne öteki olmak!’
Başar Başarır’ın, yani pek sevdiğim hayat arkadaşımın, emeğinin eseri olan (Babamın kitaplarda yer alanlar dışında mecmualarda, belgelerde kalmış tüm şiirlerini de bulup çıkardı ve bir ortaya getirdi), Everest Yayınları tarafından yayımlanan “Dünyaya Sevgilerle”nin ön kelamında Hilmi Yavuz, babamın ‘Garip akımının kararını sürdürdüğü yıllarda’ yazmaya başlamasına karşın bu kümeye dahil olmadığını, İkinci Yeni periyodunda de bağımsız kalmayı tercih ettiğini yazıyor. Vakit zaman her iki akımın da sesini taşıyan şiirler yazmasına karşın kimliğini “kendine ilişkin olmakla” belirleyen bir şair olduğunu vurguluyor ve şöyle diyor: “Poetik olarak ‘Ne o ne öteki olmak!”
Hilmi Hoca’ya babamın şiirlerini yine yayımlama konusunda bizi yıllardır cesaretlendirdiği hatta yönlendirdiği için teşekkür etmek isterim yeri gelmişken. Onun manevi takviyesi olmasa gölgede kalmış şiirler gün yüzüne çıkamazdı. “Göçünce kim anar?” diyen o şaire vefatından 37 yıl sonra ağzımızı doldura doldura “biiiiz” diye bağıramazdık. Edebiyat deresinin kıyısında oturan rastgele bir şiir severe ulaştıysa o akıntıya kapılıp giden şişedeki unutulmuş dizelerden biri, bu hayatın sürüp gittiğinin, yazılan tek bir satırın bile kaybolmayacağının, kanatlarımızı çırpmayı sürdürdüğümüzün delili değil mi? Sadece bu yüzden bile geçmişteki pahalara sahip çıkmamız gerekmez mi? Hayat devam ediyor, edebiyat yaşıyor demek için…
Bu yazı Milliyet Sanat mecmuasının mayıs sayısından alıntılanmıştır. Tamamını mecmuada okuyabilirsiniz.