Atatürk’ten öbür kimsenin bilmediği detay! Bandırma Vapuru aslında Şişli’den yola çıktı

Derleyen: Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr – Mustafa Kemal’in Türk halkı için başlattığı kurtuluş gayretinin en değerli adımlarından biri olan ve ’19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı’ olarak kutlanan gün, yarının geleceği olan gençlere armağan edildi.?Atatürk’ün ‘kurtuluş’ seyahatini gerçekleştirdiği Bandırma Vapuru ise bir milletin bahtının nasıl çizidiğini ortaya koyan birbirinden değerli ayrıntılara sahip.

Mustafa Kemal Atatürk, Bandırma Vapuru’yla Samsun’a çıkmadan evvel Ordu Müfettişliği yetkisini aldıktan sonra hislerini, “Talih bana o denli uygun şartlar hazırlamış ki, bakanlıktan çıkarken duyduğum coşkudan dudaklarımı ısırdığımı anımsıyorum. Kafes açılmış, önünde geniş bir cihan, kanatlarını çırparak uçmaya hazırlanan bir kuş gibiydim” diyerek aktarmıştı.

41 YILLIK GEMİ HAKKINDA DEDİKODULAR

Ordu Müfettişliği misyonu verildikten sonra Atatürk, Samsun’a çıkmadan önce, Şişli’deki meskeninde yol hazırlıkları yapıyor tıpkı vakitte güvendiği arkadaşlarıyla da görüşmeyi ihmal etmiyordu. Seyahatine neyle ve nasıl çıkacağı hakkında fikirler üretiyordu. Zira Birinci Dünya Savaşı sürecinde Osmanlı donanmaları da çok hasar görmüştü. Başka gemiler ise tamir için Almanya’ya gönderilmişti. Bu bakımdan Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarının Samsun’a götürmek için eldeki imkanlara uyularak Bandırma Vapuru ayrılmış ve geminin süvariliğine de 01.05.1919 tarihinde İsmail Hakkı Kaptan atanmıştı.

41 yıllık gemiyi Karadeniz’in dalgalı sularına sürmek pek inançlı olmadığından Bandırma daima Marmara Denizi’nde seyahat yaptı. Ancak kaptan İsmail Hakkı uygun bir kaptan olmasının yanı sıra Karadeniz’i yeterli bilen bir insandı. Birlikte yola çıkacağı kaptanı Mustafa Kemal Şişli’deki meskenine çağırdı. Oturup gemi hakkında bilgi vermesini istiyordu. Birlikte gidiş rotasını hesapladılar, geminin özelliklerini gözden geçirdiler. Kaptan, Atatürk’e geminin 41 yıllık olduğunu lakin kimi hazırlıklar yapılırsa yola çıkabileceklerini söylemişti. Bu ortada Bandırma vapuru hakkında söylenti ve dedikodular da arttı. Şöyle ki geminin iki pusulasının çalışmadığı, kaptanın acemi olduğu ve Karadeniz’e birinci sefer çıkacağı mevzuları başta gelen dedikodulardı.

Kaptan İsmail Hakkı ve İngilizler’in Atatürk’ün Samsun’a gidebilmesi için verdiği vize

HAZIRLIK 16 GÜN SÜRDÜ

Bandırma Gemisi 1878’de İskoçya’da inşa edildi. Tartısı 192 ton, uzunluğu 47,7 metre olan bir yük gemisiydi. Gemi (1878-1883) Britanya bandırası ile Torecarderto ismiyle 5 yıl, daha sonra Yunanistan bandırası ile (1883-1894) Kymi ismiyle 9 yıl çalıştırıldı. Kymi gemisi 1894’de o zamanki Deniz Yolları İşletmesi manasına gelen Osmanlı İdare-i Mahsusa’sına devredilmiş ve Türk bayrağı çekilerek, ismi ‘Panderma’ olarak değiştirildi. Gemi Panderma ismiyle 16 yıl Marmara Denizi kıyılarında, Tekirdağ, Mürefte, Şarköy, Kara Biga, Erdek ortasında yük ve yolcu seferleri yapmıştı. İdare-i Mahsusa’nın statü değiştirerek 28 Ekim 1910 yılında Osmanlı Seyrüsefain İdaresi ismini almasıyla, geminin ismi ‘Bandırma’ olarak değiştirildi.

Mustafa Kemal Ataürk, böylesine uzun bir geçmişe sahip olan gemiyle ilgili anlatılan her şeyi sessizce dinledi, sonra da isteklerini söyledi. Yol boyunca gemi mümkün olduğu kadar kıyıya yakın bir rota izleyecekti. Bundaki hedef, düşman savaş gemilerinin olası akınlarından korunup en süratli yoldan karaya geçmekti. Seyahat Samsun’da noktalanacaktı. Mümkün bir tehlike anında Sinop’a çıkabilirlerdi. Bandırma vapurunun hazırlığı 16 gün sürdü.

‘NE AHMAKLIK! SİLAHLA CEPHANE ARIYORLAR’

Hazırlıkların akabinde Mustafa Kemal Atatürk annesi Zübeyde Hanım ve kız kardeşi Makbule Hanım’la vedalaşmış, onlarla bir müddet görüştükten sonra Beşiktaş Vapur İskelesi’nden Askeri sevk motorlarından birine binmişti. Bandırma Vapuru ise kız kulesi açıklarında bekliyordu. Kalkıştan evvel vapur, müttefikler tarafından denetleniyordu. Bu kontroller için Mustafa Kemal, “Ne ahmaklık! Silahla cephane arıyorlar. Bizse, başımızla inancımızı götürüyoruz” demişti.

İstanbul Şişli’deki konutundan 16 Mayıs’ta ayrılan Mustafa Kemal’e, vapura binmeden, Bandırma Vapuru’nun Karadeniz’de batırılacağı istihbaratı iletildi. O gün yaşadıklarını şöyle anlattı:

“Bir an düşündüm. Bu dakikada düşmanların elinde idim. Bana her istediklerini yapamazlar mıydı? Beynimden bir şimşek geçti. Tutabilirler, sürebilirler ama öldürmek! Bunun için beni Karadeniz’in coşkun dalgaları ortasında yakalamak lazımdır. Bu ihtimal mantıklı idi. Lakin benim için artık yakalanmak, tutuklanmak, sürülmek, niyetlerimi yapmaktan alıkonmak hepsi ölmekle denk idi. Çabucak karar verdim, arabaya atlayarak Galata rıhtımına geldim.”

FARKLI BİR ROTA İZLEDİ

İstanbul Boğazı’ndan Karadeniz’e çıktıktan sonra hafifçe esen rüzgâr birden şiddetlendi, 192 tonluk gemiye yüklenmeye başladı. Geminin İstanbul’dan hareketinden bir müddet sonra, İngiliz İşgal kuvvetleri tarafından bir destroyer gönderilerek, Bandırma Vapurunu geri çevirmek ya da batırmakla görevlendirildi.

Ancak Bandırma Vapuru İngiliz işgal kuvvetlerinin planladığı rotayı takip etmediği için yakalayamadılar. Bandırma Vapuru 18 Mayıs 1919 günü Saat 12 civarı Sinop Limanı’na girdi. Bandırma Vapuru 19 Mayıs 1919 Pazartesi günü sabah 08.15’de Samsun’a demir attı. Lisan İskelesi açığına demir atan Bandırma Vapuru’ndan taka aracılığı ile Mustafa Kemal Paşa ve silah arkadaşları karaya ayak basmışlardı.

KURTULUŞ HAREKÂTINI BAŞLATACAĞINI KİMSE BİLMİYORDU

19 Mayıs 1919 günü Samsun’a çıkan genç generalin kurtuluş harekâtını başlatacağını kimse bilmiyordu. Kendi tabiriyle “Kendisini İstanbul’dan uzaklaştırmak ve Anadolu dağlarında çürütmek“ isteyenlerce 9. Ordu Müfettişliği ile görevlendirildi, fakat müfettişliği kabul ederken misyonunun geniş yetkilerle donatılmasını sağlamıştı. Resmi vazifesi Samsun ve etrafında başkaldıran birtakım çeteleri yola getirmekti. Lakin Samsun’a gitmek Atatürk için ona verilen vazifeden fazlasıydı ve bu yıl 100. yılı kutlanacak olan Cumhuriyet’in birinci adımlarından biri atılmış oldu. Bandırma Vapuru’nda Ataürk’e sırf kaptan eşlik etmemişti. Gemide Atatürk ile birlikte 22 şahıstan oluşan karargâhı, 25 er ve erbaşlar, 8 müşavir ve kâtipler, 21 gemi işçisi olmak üzere toplam 76 kişi bulunmaktaydı.

Bandırma Vapuru, asil misyonunu tamamlamasının akabinde 6 yıl boyunca posta taşıma hizmetinde bulundu, 1925’te ise hurdaya çıkarılarak parçalandı.