AFAD’tan ezber bozduran zelzele raporu! Bursa’da 6 değil 14 faal fay çizgisi var

İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı uhdesinde Bursa AFAD Şube Müdürlüğü Bursa’da yaşanabilecek mümkün afetler için çok ayrıntılı bir rapor hazırladı. Farklı senaryoların uygulanıp sonuçlandırıldığı raporda tatbikatlardan, zelzele sonrası toplanma yerlerine, oluşturulacak konteyner kentler, yaşanacak kayıplar ve yıkımlara kadar beklenen ayrıntılar yer aldı.

İŞTE BURSA’DAKİ HAREKETLİ 14 FAY

İl Afet Risk Azaltma Planı (İRAP)’na nazaran hazırlanan raporda Bursa ve etraf ilçeleri dahil olmak üzere bölgedeki hareketli faylar şu formda sıralandı. Rapora nazaran, Doğu Marmara Bölgesinde kuzey ve güney olmak üzere iki kola ayrılan Kuzey Anadolu Fay Sisteminin Geyve – İznik – Gemlik üzerinden Bandırma’ya kadar uzanan güney kolu 250 kilometre uzunlukta. Bu kol birebir doğrultuda uzanan ve sağ tarafta sekmelerle birbirini tümleyen faylardan oluşuyor.

İznik-Mekece Fayı:

KAFS’ ın güney kolunun Mekece ile İznik Gölünün güney batısı ortasında kalan kısmı İznik-Mekece Segmenti olarak isimlendiriliyor. Bu segment Mekece doğusunda başlayıp fay boyunca Sakarya kıtasına ilişkin farklı kaya çeşitleri yan yana bulunuyor. Uzunluğu ise yaklaşık 100 kilometre.

Gemlik Fayı: Bu segment İznik Gölü ile Gemlik Körfezi ortasında uzanıyor. Her iki ucu su altında olan bu fayın karadaki uzunluğu 22 kilometre. Su altı kesitiyle birlikte yaklaşık uzunluğu 40 kilometreye ulaşıyor.

Gençali Fayı: Gemlik güneyinde Kurşunlu-İznik Gölü ortasında uzanıyor. Gençali Fayının uzunluğu ise 23 kilometre

Zeytinbağı Fayı: Mudanya ile Kocasu deltası ortasında uzanıyor. Karada toplam uzunluğu 40 kilometre

İnegöl Fay Zonu: İnegöl Havzasını güney ve kuzey kenarından sınırlayan faylar havzanın genel geometrisi ile uyumlu KB-GD doğrultusunda uzanıyor. Uzunluğu ise 30 kilometreden fazla.

Oylat Fayı: İnegöl havzasını güneyden sınırlayan ve Uludağ-Domaniç Dağlarının kuzey kenarı boyunca zon oluşturan faylar, Oylat Fayı olarak tanımlanıyor. İnegöl Havzasının güneybatısı ile güneydoğusu ortasında yer alan bu faylar bir birine paralel lakin kesintili kesimlerden meydana gelen 2 ana kırıktan oluşuyor.

Bursa Fayı: Çekirge Burnu (Bursa) ile İnegöl Havzası ortasında yaklaşık 40 kilometre boyunca uzanıyor. Uludağ ile Bursa Ovasını sınırlayan fay kavisli bir formda Uludağ’ın kuzey kenarını denetim ediyor. Bursa fayının düşük açılı, kuzeye eğimli, olağan bir fay olduğu belirtiliyor.

Uluabat Fayı: Mustafakemalpaşa ile doğuda Hasanağa ortasında olan fay yaklaşık 50 kilometre uzunluğunda. Sağ yanal doğrultu atımlı olan Uluabat fayı Uluabat gölünün güneydoğusundan kıyıya paralel olarak uzanıyor ve doğu tarafında Hasanağa köyünden geçerek kuzeye yanlışsız devam ediyor.

Mustafakemalpaşa Fayı: Fay, Bursa hudutları içerisinde Mustafakemalpaşa İlçe merkezi ve bu ilçeye bağlı Çaltıbükü beldesi ortasında uzanıyor. Türkiye canlı fay haritasında Manyas fayı zonu içerisin de bedellendiriliyor.

Orhaneli Fayı: Batıda Karıncalı Köyü kuzeybatısı ile doğuda Ağaçhisar Köyü doğusu ortasında uzanan fay yaklaşık 30 kilometre uzunluğunda.

Uludağ Fayı: Uludağ’ı güneyden sınırlayan fay yaklaşık 22 kilometre uzunluğunda. Fay iki modülden oluşuyor. Süleymaniye köyü ile Bağlı köyü kuzeydoğusu ortasında kalan kuzeydeki kesimi yaklaşık 7 kilometreye ulaşıyor. Bağlı köyünün kuzeydoğusunda başlayıp Uludağ’ın güney etekleri boyunca uzanan öteki kısmı ise yaklaşık 15 kilometreyi buluyor.

Barakfaki Fayı: Bursa Ovasının kuzey kenarı boyunca batıda Kazıklı kuzeyi ile doğuda Barakfaki köyleri ortasında uzanıyor. Fayın haritalanabilen kesiti yaklaşık 13 kilometre.

Kaymakoba Fayı: Bursa-Gönen çöküntü alanını kuzeyden sınırlayan fay yaklaşık 9 kilometre uzunluğunda ve doğu-batı doğrultusunda uzanıyor.

Karacabey Fayı: Marmara Denizi ile Karacabey ortasında uzanan fayın toplam uzunluğu 29 kilometre.

BURSA’DAKİ GEÇMİŞ SARSINTILAR VE ETKİLERİ

AFAD’ ayrıntılı Bursa raporunda Bursa ve yakın etrafında meydana gelmiş eski zelzeleler ve etkileride yer alıyor. 1900 yılından evvel bölgede yaşanan tüm geçmiş zelzeleler hakkında ulaşılabilen tüm tarihî kayıtları (Osmanlı imparatorluğu kayıtları) kullanılarak hem ulusal hem memleketler arası çalışmaları araştıran Bursa AFAD’ın raporunda

KAFZ’nin Mudurnu’dan Bursa’ya kadar olan güney kolunun yaklaşık son 600 yıldır suskunluğunu koruduğu belirtiliyor. Son yıllarda artan aktifliği dışında, KAF’ ın Güney kolunun, Kuzey koluna nazaran genelde daha az faal bir görünüm sergilediği buna rağmen, Güney kol yaklaşık 100 kilometrelik uzunluğu ile ve tarihte rapor edilmiş sarsıntıları ile Marmara ve Bursa için potansiyel bir tehdit oluşturduğu belirtiliyor.

Yine raporda KAFZ’nin Güney kolunun 1419 yılında 7’den büyük bir sarsıntı ürettiği, bununla birlikte, Bursa’nın batısında Uludağ’ın eteklerinden başlayıp, Uluabat Gölü’nün güneyinden geçen Uluabat Fayı’nın da, 1850 ve 1855 yıllarında Bursa’ya büyük ziyanlar verdiği bilinen sarsıntıların kaynağı olduğu belirtiliyor.

Bursa ve civarında meydana gelmiş tarihî zelzelelerin hesaplanabilen iddiası büyüklüklerinin verildiği tablaya nazaran 1900 yılı öncesinde Bursa’da gerçekleşmiş zelzeleler şöyle sıralanıyor:

15 Mart 1419 Sarsıntısı: Bursa Merkez ve İznik’teki şiddeti Mercalli cetveline nazaran 8 olarak kestiriliyor.

10 Mayıs 1556 Zelzelesi: Edincik-Sarıköy fayı üzerinde ve 7.2 büyüklüğünde olduğu kestirim ediliyor.

28 Şubat 1855 Bursa Zelzelesi: Merkez üssünün Uluabat Gölü’nün güneyinden geçen Uluabat fayı üzerinde olduğu ve en büyük hasarın gözlendiği zonun Kestel’den Akcalan’a kadar uzanan zon olduğu düşünülüyor. En fazla tahribat Ulu Cami civarında yaşanmış, Ulu Cami’nin 18 kubbesi, Başcı İbrahim Camii önündeki medrese, Tophane Camii’nin 7 kubbesi ve Molla Arap Camii yıkılmıştır. Uludağ eteklerinden kayalar düşmüştür.

11 Nisan 1855 Sarsıntısı: 1300 kişinin öldüğü, Mustafakemalpaşa’da yarıkların açıldığı sarsıntının geniş bir alanda hissedildiği, artçı sarsıntıların Haziran ayına kadar devam ettiği, Bursa kenti dışında değerli bir hasar meydana gelmediğinden, sarsıntının merkez üssünün kent içinde, Uludağ eteklerini takip eden kırıklar üzerinde bulunduğu düşünülüyor.

18 Mart 1953 Yenice-Gönen Sarsıntısı: 5 bin den fazla binanın yıkılıp, bir o kadarı da oturulamaz hale geldiği 265 vefatın tespit edildiği belirtiliyor.

20 Şubat 1956 Eskişehir Sarsıntısı: İnegöl, Yenişehir ve İznik’te Mercalli cetveline nazaran 6 şiddetinde hissedildiği belirtiliyor.

18 Eylül 1963 Çınarcık Sarsıntısı: Armutlu, Mudanya ve Gemlik’te çok şiddetli, Mercalli cetveline nazaran 7 şiddetinde algılanmış ve Bursa’da hafif hasarlar meydana getirdiği belirtiliyor.

6 Ekim 1964 Manyas Sarsıntısı: Manyas, Mustafakemalpaşa ve Karacabey’de güçlü bir halde hissedildiği. Mustafakemalpaşa’nın yapı stoğunun yüzde 20’sinin ve Ulu Cami’nin şadırvanının bu zelzelede yıkıldığı aktarılıyor.

28 Mart 1970 Gediz Sarsıntısı: Merkez üssü Bursa havzasına 135 km uzaklıkta olmasına karşın Tofaş Araba Fabrikası’nın kaba inşaatının tamamlanan birtakım kısımlarında ağır hasarlar meydana getirdiği, Jeolojik, jeofizik ve yapı üzerinde yapılan araştırmalar sonucunda hasarların yer büyütmesi nedeni ile olduğu sonucuna varıldığı belirtiliyor.

17 Ağustos 1999 Kocaeli Zelzelesi: Resmi kayıtlara nazaran Bursa’da 286 kişinin vefatına sebep olduğu, 17 Ağustos zelzelesinde yıkım ve can kayıpları daha çok Mudanya ve Güzelyalı üzere yerleşim alanlarında gözlendiği, Bursa Merkez havzasında ise hasarın düşük kaldığı belirtilmiş.

AFAD’ın hazırladığı sarsıntı raporunda sarsıntı sonrasında oluşabilecek Tsunami tehlikesine de dikkat çekiliyor. Son 2 bin yılda Marmara’da rapor edilen Tsunami sayısı 30 olarak belirtilirken, 1509 sarsıntısında İstanbul kıyılarında 6 metre civarında, 1894 zelzelesinde ise 4-4.5 metre civarında Tsunami dalgası yüksekliği rapor ediliyor. Ayrıyeten raporda Marmara Denizi’nin kuzeyindeki Ana Marmara Fayı’nda yahut Armutlu Fay’ında olabilecek büyük bir zelzelenin Tsunami oluşturabileceği öngörülmediği belirtiliyor.

Ayrıca raporda, Bursa genelinde Afet ve acil durum toplanma alanı sayısı 880 olarak belirtiliyor. Afet ve acil durumlar sonrasında süreksiz barınma merkezleri hazır olana kadar geçecek müddet içerisinde paniği önlemek ve sağlıklı bilgi alışverişini sağlamak emeliyle halkın tehlikeli bölgeden uzaklaşarak toplanabileceği 880 inançlı alandan 538 tanesi Nilüfer, Osmangazi ve Yıldırım İlçelerinde bulunuyor. Bu sayı Büyükorhan’da 5, Gemlik’te 15, Gürsu 5, Harmancık 1, İnegöl 23, İznik 5, Karacabey 16, Keles 7, Mestel 7, Mudaya 8, Mustafakemalpaşa 19, Orhaneli 6, Orhangazi 6, Yenişehir 8 olarak belirtiliyor.