70 gemiyi karadan yürüten mektup! Ne yaşandıysa Kabataş-Haliç ortasında yaşandı

Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Asırlarca apayrı milletler fetih gayreti verdi. Tarihler 29 Mayıs 1453’ü gösterdiğinde ise 21 yaşındaki genç sultan için hayallere sığmayan İstanbul’un kapıları açıldı. Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’u fetheden ordunun başında yıllarca pek de kolay açıklanamayacak dahiyane bir strateji uygulamış ve başarılı olmuştu. 70 modüllük Osmanlı donanması karadan yürütüldü. Dev gemiler Bizans’ın denize kurduğu zinciri karadan kırdı. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Öğretim Üyesi, ünlü Osmanlı tarihçisi Prof. Dr. Abdülkadir Özcan, fetih sırasında gemilerin nasıl karadan yürütüldüğünü ve evre kademe fethin nasıl gerçekleştiğini anlattı.

FATİH, FETHE NASIL HAZIRLANDI?

Fatih Sultan Mehmet’in fetih öncesinde birinci olarak Boğaz’ın en dar yerine büyük dedesi Yıldırım Bayezid’in 1390’larda yaptırdığı Anadoluhisarı’nın karşısına birkaç ay üzere çok kısa müddette Rumelihisarı’nı inşa ettirdiğini belirten Prof. Dr. Abdülkadir Özcan, o sırada Edirne’de çok büyük gülleler atabilen toplar döktürüldüğünü söyledi.

İstanbul’un çift katlı sağlam surlarını aşmak kolay değildi. Bin yıllarca kent bu surlar sayesinde varlığını koruyabilmişti. Top dökümü işinde periyodun topçu ustalarından Muslihiddin, Saruca ve Bizans başşehrinden kaçıp Osmanlı hizmetine giren Macar asıllı Urban’dan yararlanıldı. Bu kale dövücü toplardan şâhi tipte olan büyük top 600 kilogram gülle atabilecek çapta idi ve Edirne’den İstanbul surları önüne 70 çift öküzle iki ayda getirilebilmişti.

İMPARATOR XI. KONSTANTİN’İN TEDİRGİNLİĞİ

Osmanlı’da fetih hazırlıkları tam gaz devam ederken Bizans İmparatorluğu cephesinde panik hakimdi. Prof. Dr. Abdülkadir Özcan, Konstantinopolis topraklarındaki tedirginlikle ilgili, “İmparator XI. Konstantin ve Bizans halkı, sağlam surlarına güvenerek kentin düşmeyeceği kanaatindeydiler. 20 kilometre kadar uzunlukta olan surların dışında bir perde duvar, en dışta ise içi deniz suyu ile dolu derin ve geniş bir hendek de vardı” dedi.

Asırlardır fethedilme hayaliyle kente gelen kumandanlar ve hükümdarlar binlerce asker kaybederek geri dönmek zorunda kalmıştı. Lakin fetih sonunda ‘Fatih’ diye anılacak olan Sultan II. Mehmet’in de kimi planları başarısız olmuştu.

“Sultan Mehmet, toplardan öteki surların yüksekliğinde yaptırdığı hareketli savaş kulelerinden de yararlanmak istemişti. Lakin bunlar Bizanslıların elinde bulunan ve düştüğü yeri yakan Rum Ateşi denilen silah tarafından etkisiz hale getirilmişti. Yer altında kazılıp kente ilerleyen tünellerin de fazla faydası dokunmamıştı. Osmanlılar, Marmara Denizi kıyılarından da kuşatma teşebbüsünde bulunmuşlar, hatta gemilerini Haliç’e sokmak istemişlerse de Galata ve Sarayburnu ortasına çekilen kalın zincir buna pürüz olmuştu.”

AZ DAHA DURDURULACAKTI, O KARARI VERDİ

Sultan II. Mehmet, Osmanlı donanmasının, Bizans’ın denize döşediği zincirleri aşması gerektiğinde kararlıydı. Gemilerin hem karşı akın hem de zincirler münasebetiyle hasar görüyor ve maksadına ulaşamaması yeni bir planın gerekliliğini ortaya koymuştu. Zaten güçlü olmayan Osmanlı donanması düzgünce etkisiz hale gelmeden asırlar uzunluğu lisanlara destan olacak o atak için karar verildi. Tarihi kararda Sultan’ın hocaları Akşemseddin ve Molla Güranî’nin tesiri büyük olmuştu. Prof. Dr. Abdülkadir Özcan, fethi durdurmadan evvelki son kararı şöyle anlattı:

“Osmanlı donanması kürekle çekilen 150 kadırgadan oluşuyordu. Donanmanın başında Baltaoğlu Süleyman Beyefendi vardı. 6 Nisan günü başlayan kuşatma devam etmekte lakin bir gelişme yaşanmamaktaydı. Uzadıkça da Çandarlı Halil Paşa ve grubu sık sık kentin zaptının mümkün olamayacağını ileri sürmekteydi. Bilhassa 20 Nisan günü alınan deniz yenilgisi onların ekmeğine yağ sürmüştü. O sırada Venedik ve Macaristan’dan dayanak kuvvetlerinin gelmekte olduğu söylentileri bir orta Sultan Mehmet’i bile kuşatma konusunda tereddüde düşürmüştü. İşte o sırada başta manevi hocası sayılabilecek Akşemseddin ve hocası Molla Güranî’nin devreye girmesiyle kuşatmaya devam kararı alındı.”

Akşemseddin’in Fatih’e fethin çok daha güçlü bir halde devam etmesi için gönderdiği mektubun aslı günümüze ulaştı. Hatta Halil Paşa’nın bu karardan sonra “Bir pir yüzünden bu kadar can ve mal telef oldu” biçiminde söylendiği de biliniyor.

FATİH’İN GEMİLERİ İSTANBUL TOPRAKLARINDA

Alınan deniz hezimeti büyük bir moral bozukluğuna sebep olsa da Osmanlı padişahına çılgınca bir fikir vermişti. Kuşatmanın muvaffakiyetle sonuca ulaşabilmesi için tek katlı Haliç surlarının da zorlanarak Haliç’e girilmesi gerekiyordu. Haliç, kırılması sıkıntı kalın bir zincirle kapalı olduğu için gemilerin karadan yürütülerek bölgeye sokulması kararlaştırıldı.

Prof. Dr. Abdülkadir Özcan, tarihe geçen hamleyi anlatırken, “Elimizde bulunan kaynaklara nazaran bu fikrin öteden beri var olduğu anlaşılmakta. Çünkü bir müddettir ismini devrin donanma kumandanı Baltaoğlu Süleyman’dan alan bugünkü ‘Baltalimanı’ denilen yerde gemiler yapıldığı bilinmekte. Lakin gemilerin yürütüldüğü güzergâh tartışmalı. Son yapılan araştırmalarda Kabataş-Beşiktaş ortasında bir yerden, Galata surları dışından ve Tepebaşı sırtlarından yürütülen 70 kadar geminin Haliç’te Hasköy-Sütlüce ortasında bir yere indirildiği kanaati yaygın” ifadelerini kullandı. Prof. Dr. Abdülkadir Özcan, fetih sırasında gemilerin aslında karadan yürütülmediği ile ilgili argümanları şu biçimde yanıtladı:

“Bu olayın bir kent efsanesi olduğu yolundaki argümanın hiçbir desteği yok. Çünkü şahsen kuşatmaya katılan başta periyodun tarihçileri Tipsin Beyefendi ve Âşıkpaşazade olmak üzere çağdaş Bizans tarihçilerinden Dukas ve Francis üzere yabancı tarihçiler bu konuda müttefiktir. Dahası fetihten iki yıl sonra 1455 yılında İstanbul’a gelen Fransız gezgin Bertrandon de la Broquière bu olaydan kelam etmekte, hatta gemi naklinin çizimini de vermektedir. İstanbul’un Fethiyle Osmanlı Devleti 150 yıldır sürmekte olan kuruluşunu tamamlamış, Asya ve Avrupa’ya yayılmış devletin toprak bütünlüğü sağlanmıştır.”