‘6 Şubat bizim için iki kere milat oldu’

GÖKHAN KARAKAŞ İstanbul – İstanbul’un en değerli problemlerinden olan kentsel dönüşüm için 2012 yılından beri çalıştıklarını belirten Kartal Belediye Lideri Gökhan Yüksel, “2017 yılına kadar ‘Bir daireme karşılık iki daire alırım’ anlayışı vardı ve beklenti çok yüksekti. Artık artan maliyetlerle birlikte bunu sağlayamıyoruz. Artık dairenin yerine daire almak için para ödemek gerekiyor” dedi. “6 Şubat bizim için iki defa milattır” diyen Yüksel, “Ülkemizi vuran zelzele, 6 Şubat 2023’te gerçekleşti. Lakin bizim için birinci 6 Şubat felaketi, 6 Şubat 2019 günü yaşandı. Orhantepe mahallemizde 6 Şubat 2019’da yıkılan Yeşilyurt Apartmanı bizim için birinci milattır. Çabucak o bölgedeki binaların risk tahlilini yaptık ve dayanıksız binaların belirlenmesi için harekete geçtik. O bölgedeki 200 binadan, 150 tanesi riskli çıktı. 150 binanın tamamını dönüştürmeyi başardık. Makus deneyimin akabinde üç yılda tamamladığımız için mutluyuz” dedi.

İlçenizdeki kentsel dönüşüm uygulamalarınızı ve yürüttüğünüz politikayı anlatır mısınız?

Dirençli bir kent oluşturmak ismine çalışmalarımızı sürdürüyoruz. 2012 yılında Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü’nü kurduk. İlçedeki tüm binaların tespiti ve yerlerin kıymetlendirilmesi yapıldı. Metrekare hesapları ve kaç metrekare hakları olduğu tarafında bildirimlerde bulunduk. Tüm hukukî bilgilendirmeyi yaparak itimat endeksini artıracak bilgi notlarını veriyoruz. Müteahhitlerle görüştükleri anda Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü yetkilileri de yanlarında oluyor. 11 yılda, 5 bin 500 binayı dönüştürdüğümüzü söyleyebiliriz. Yaklaşık 90 bin beşere hitap eden bir dönüşüm.

Vatandaşı teşvik edici hangi uygulamalar yapıyorsunuz?

Dönüşüm için insanları birleşmeye ve ada bazlı dönüşüme davet ediyoruz. 3 bin metrekareye 0,50, 5 bin metrekareye 0,75 fazla emsal veriyoruz ve insanları ada bazlı dönüşümün daha yararlı olacağına ikna etmeye çalışıyoruz. İlgili bakanlıkla konuştuk. Bizce, kentsel dönüşümün ana sıkıntısı kentin planlanmasına yardımcı olmaktır. Kamuya terk edilen alanın manalı halde toplumsal donatı, park ya da tesis yapılması da kentsel dönüşümdür. Aslında kentsel dönüşüm birleşerek yeni alanlar yapmaktır. 2018 yılına kadar memnun halde dönüşümleri muvaffakiyetle yaptık. Lakin, 2017 yılından sonra ekonomik çöküşle birlikte maliyetler arttı ve duraklama ve düşüş devri yaşandı. Rehavete yol açan bu süreç, imar affına dönüştü. 2017’ye kadar “Dairemi veririm, iki daire alırım” anlayışı vardı ve beklenti çok yüksekti. Artık artan maliyetlerle birlikte bunu sağlayamıyoruz. Artık dairenin yerine daire almak için para ödemek gerekiyor.

Sizin ve ilçeniz için milat nedir?

6 Şubat bizim için iki sefer milattır. Ülkemizi vuran sarsıntı, 6 Şubat 2023’te gerçekleşti. Binlerce insanımızı kaybettik. Fakat bizim için birinci 6 Şubat felaketi, 6 Şubat 2019 günü yaşandı. Orhantepe mahallemizde, benim de yaşadığım yere çok yakın olan Yeşilyurt Apartmanı bizim için birinci milattır. Hem kamu vazifelilerinin hem bölgede yaşayanların bakış açısı değişti. Herkes huzursuz oldu. Belediye lider adayıydım ve bir gerçeklikle karşılaştım. Çabucak o bölgedeki binaların risk tahlilini yaptık ve dayanıksız binaların belirlenmesi için harekete geçtik. Denetimleri teşvik ettik ve hızlandırdık. O bölgede bulunan ve başvuran 200 binadan, 150 tanesi riskli çıktı. Zelzeleye dayanıksız olduğunu belirlediğimiz 150 öteki binanın karot örnekleri uygunsuz çıktı. 1980’lerde yapılan pek çok binanın ruhsatsız olduğunu biliyorduk ve güçlendirmenin şartlarını yerine getiremedik.

Yeşilyurt Apartmanı ve etrafındaki dönüşümü nasıl tamamladınız? Karşı koyanlar oldu mu?

Elbette kaos ortaya çıktı lakin siyaset üstü davrandık ve ilgili bakanlıklarla irtibatımızı sürdürdük. TOKİ, KİPTAŞ ve kendi şirketimiz KARYAPSAN tüm halkı bilgilendirdi. Muhakkak maliyetlerin olduğunu anlattık. 150 binanın tamamını dönüştürmeyi başardık. Hepsini ada formunda yenileyemedik lakin bina yenileme yaptıklarımızda var. Yürütmeyi durdurma kararlarına karşın siyaset üretmeden tamamlayabildik. Berbat deneyimin akabinde üç yılda tamamladığımız için memnunuz. Apartman yıkıldıktan sonra öbür bir gerçekle yüzleşmiştik. Enkazı kaldırmayla ilgili birinci makus imtihanımızı vermiştik. 18 bina müracaat yapılmamıştı. Güçlü bulgularımız olduğu için resen karot alma hakkımızı kullandık. Hiç kimseye siyaset yapmadan doğruları anlatarak yanlışsız adımları attık. 2020 yılında ise dönüşümle ilgili kararlığımız arttı. Yeşilyurt’ta vefat edenleri tanıyordum ve bu kararı almamda orada yaşamamın tesiri oldu. 2020 yılında Silivri sarsıntısıyla ne kadar yanlışsız bir karar aldığımızı görmüş olduk. Yeşilyurt Apartmanı’yla ilgili imal sürecinden itibaren imar müdürleri ve teknik sorumluları dahil pek çok insan yargılanıyor. Büyük bir sorumluluk kelam konusu.

İstanbul’da derin hissedilen 26 Eylül 2020 tarihli Silivri sarsıntısında neler yaşadınız?

Belediye lideri olarak gözümün önünde yaşandı ve çocukluğum Yeşilyurt Apartmanı etrafında geçmişti. Resen uygulama kararımız 2020 yılında da devam etti. Silivri zelzelesinin birebir gecesi bin 100 binadan bize denetim talebi geldi. Tıpkı gün beş binayı tahliye etmek zorunda kaldık zira çok riskliydi. Toplam 38 binayı yıkmak zorunda kaldık. Vatandaşa vaat ettiğimiz kira yardımı yüksek olsa sayıyı artırmak mümkündü. Şu anda 3 bin 500 TL olması da kâfi değil. Temel şart vatandaşına bir şeyler vaat etmesidir. Kira yardımının artması çok değerli.

Kentsel dönüşüm uyguladığınız binaların sayısı hakkında bilgi verir misiniz?

2020 yılında yaşanan pandemiye karşın 500 binanın yıkımını gerçekleştirdik. 146 adedini resen yani kendi irademizle kullandık. Akabinde gelen yıllarda da 500 binanın yıkımını yaptık. şimdiye kadar 350 binayı re’sen yıktık. 2023 yılı planlamamız ise en az 206 binanın re’sen yıkılması gerekiyor. Kira dayanağı fazla olsaydı bu sayıları arttırmak mümkündü. İBB’nin İTÜ dayanağıyla yürüttüğü bina taramaları da bize büyük takviye oluyor. Bu taramalardan da 658 binanın ilçemizde olduğunu öğrendik. Risk gücüne nazaran A-B-C-D ve E kategorilerindeki binalar üzerinde çalışıyoruz. Toplam 101 binanın yıkılması gerektiğini belirledik. D ve E kategorileri için 4 bin 500 TL kira yardımı çıkınca elimiz kolaylaştı. 18 ay başının dermanına bakabilecek vatandaş gerçekleri daha kolay kabulleniyor. Kendi istediği konut için müteahhite ödeme yapmayı kabul ediyor. 105 bina ise riskli bölge ilan edilen alanlarda bulunuyor.

Kartal Belediye Lideri Gökhan Yüksel, Milliyet Gazetesi Haber Araştırma Müdürü Pınar Aktaş, mahallî idareler muharriri Eren Aka ve Haber Araştırma muhabiri Gökhan Karakaş’ın sorularını yanıtladı.

‘Eliniz güçlü olmalı’

Büyük sarsıntının akabinde 2023 planınız nedir?

6 Şubat’taki büyük sarsıntının akabinde 2023 yılında dönüştürmeyi planladığımız bina sayısı 800’ü geçecek, tahminen bin sayısına ulaşacağız. Zati yılda ortalama 500 bina dönüştürüyorduk. Kendi tarama gruplarımız çalışıyor ve eğitim almaya devam ediyor. 1999 yılı öncesi ruhsatsız ve iskansız binaların riski daha fazla ve önceliğimiz onlar. Birçoğu D ve E kategorisinde. Kendimizi vicdanen eksik hissetmemek için elimizin güçlü olması gerekiyor.

‘Bin gönüllüye eğitim verdik’

Deprem gerçeği için arama kurtarma takımları ve yardım çalışmalarını nasıl düzenliyorsunuz?

Halen 24 arkadaşımız arama kurtarma ünitesinde misyonlu. 30 Ekim 2020 tarihli İzmir zelzelesini yaşayınca gruplarımızı çabucak sevk etmiştik. Akredite olmak için uğraşlarımız sürüyordu. Tam donanımlı bir arama kurtarma aracı satın aldık. İzmir zelzelesiyle kendimizi çok geliştirdik. AKUT ve motorlu arama kurtarma ile deneyimimizi geliştirdik. Bölgemizde bin gönüllüye eğitim verdik, 250 adedini bünyemize kabul ettik. AFAD’ın daveti ile 150 arama kurtarma gönüllümüz 6 Şubat zelzelesinde hayat kurtarmak için vazife aldı.

Hızlı taramanın birinci binası Kartal’da yıkıldı

Kartal ilçesi uzun yıllar İstanbul’un Anadolu yakasının en büyük lokal idare ünitesiydi. 1992 yılına kadar Maltepe ve Pendik ilçeleri Kartal’a bağlıydı. 485 bin kişinin yaşadığı ilçe Marmara Denizi kıyısında, Kocaeli yarımadasının güney batısında yer alıyor. 48 bin metrekarelik yüzölçümündeki ilçe, Aydos zirvesi ve İstanbul’un balkonu olarak isimlendirilen Yakacık zirvesini barındırıyor. Öte yandan İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından süratli tarama metoduyla tespit edilen ve durduğu yerde yıkılabileceği öngörülen, İstanbul’daki 318 binadan birincisi, Kartal Orta Mahalle’de İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu ve Kartal Belediye Lideri Gökhan Yüksel’in iştirakiyle yıkıldı. İstanbul’da süratli tarama sürecini başlattıklarını hatırlatan İmamoğlu, “On binlerce binanın kapısını çalıyoruz. Lakin ne acıdır ki, kimi semtlerde yüzde 70’e varan beşerler, bizi binalarına sokmadılar. Ve binalarının denetim edilmesini istemediler. Ancak biz ısrarla bu süreci devam ettirdik. İstanbul’da, bu ardımda gördüğünüz bina üzere, zelzeleye dayanımı yüzde 0 olan, 318 bina tespit ettik ve bu 318 binayla ilgili süreç başlattık” dedi.

Yarın: Esenyurt