13. Cumhurbaşkanı bugün seçiliyor
AYDIN HASAN Ankara – Cumhurbaşkanı Seçimi ve 28. Devir Milletvekili Genel Seçimi, 14 Mayıs’da ikinci kere birebir gün bir ortada yapılmıştı. 14 Mayıs’ta yapılan milletvekili seçim tamamlandı. Lakin 3 adaylı cumhurbaşkanı seçiminde hiçbir aday yüzde 50’inin üzerinde oy alamadığı için YSK’nın daha evvel ilan ettiği takvim çerçevesinde ikinci cins kararı alındı.
YSK, 14 Mayıs’taki cumhurbaşkanı seçiminin kesin sonuçlarını, 19 Mayıs’ta ilan etti. Seçimde, Cumhur İttifakı’nın adayı Recep Tayyip Erdoğan yüzde 49.52, Millet İttifakı’nın adayı Kemal Kılıçdaroğlu yüzde 44.88, Cet İttifakı’nın adayı Sinan Oğan yüzde 5.17 oranında oy aldı. Seçimde, yüzde 50’inin (yüzde 50 artı 1) üzerinde oy alan bir aday olmadığı için YSK’nın daha evvel ilan ettiği ikinci çeşit takvimine geçildi. Birinci oylamada en çok oy alan iki aday olan Erdoğan ile Kılıçdaroğlu ikinci cinse katılmaya hak kazandı.
İlk kere ikinci tur
Yeniden hazırlanan oy pusulasındaki sıralamada bir değişiklik olmadı. Cumhurbaşkanı seçiminde ikinci sefer oylama, bugün birinci kere yapılacak. Türkiye genelinde 191 bin 885 sandıkta oy kullanılacak.
50 bin seçmen birinci kez
15 Mayıs’tan itibaren 18 yaşına girenler nedeniyle 60 milyon 721 bin 745 olan yurt içi seçmene 47 bin 523 seçmen; 3 milyon 423 bin 759 olan yurt dışı seçmene ise 2 bin 453 seçmen daha eklendi. Seçimin ikinci cinsinde yüzde 50+1 kuralı aranmayacak ve en çok oyu alan aday cumhurbaşkanı seçilecek.
Meclis’te 18 seçim
Türkiye’de birinci cumhurbaşkanı seçimi, 100 yıl evvel 29 Ekim 1923’te cumhuriyetin ilan edildiği günün akşamı Meclis’te yapıldı.
Üye sayısı 287 olan Meclis’teki salt çoğunluğu 144 milletvekili oluşturuyordu. Oylamaya katılan 158 milletvekilinin tümünün oyunu alan Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci cumhurbaşkanı seçildi. 1923 ile 1961 ortasında cumhurbaşkanı seçimi, milletvekili seçimine endeksliydi. Her milletvekili seçiminin akabinde oluşan yeni parlamentoda cumhurbaşkanı seçimi yapılıyordu. Bu periyotta yapılan cumhurbaşkanlığı seçimleri şöyle:
Mustafa Kemal Atatürk, 1921 anayasasına nazaran, bir sefer seçildi.
Mustafa Kemal Atatürk, 1924 anayasasına nazaran, 3 kere seçildi.
1924 anayasasına nazaran, İsmet İnönü, 4 defa seçildi.
1924 anayasasına nazaran, Celal Bayar, 3 defa seçildi.
1961 anayasasına nazaran seçilen isimler; Cemal Gürsel, Cevdet Sunay, Fahri Korutürk oldu.
1982 anayasasının kabulüne ait referandumda Kenan Cihan, anayasanın kabulü ile birlikte cumhurbaşkanı seçildi. 1982 anayasasına nazaran, Turgut Özal, Süleyman Demirel, Ahmet Necdet Sezer ve Abdullah Gül Meclis tarafından seçildi.
Evren istisna oldu
Cumhuriyetin ilanından 2007 yılındaki oylama dahil Meclis’te 18 Cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldı. Bir kere de cumhurbaşkanı halkoylaması ile yani referandumda anayasanın kabul edilmesinin sonucu olarak seçildi. Bu istisna kişi 12 Eylül darbesinin başkanı Kenan Cihan olacaktı.
İlk sefer halk seçti
10 Ağustos 2014’te yapılan cumhurbaşkanlığı seçiminde halk birinci kere sandığa gitti. Seçimde; Başbakan Erdoğan yüzde 51.79, Ekmeleddin İhsanoğlu yüzde 38.44, Selahattin Demirtaş ise yüzde 9.76 oranında oy aldı. Birinci tıpta seçilen Erdoğan, halk tarafından seçilen birinci cumhurbaşkanı oldu.
Yeni hükümet sistemi
Cumhurbaşkanlığı sistemine dayalı birinci seçim 24 Haziran 2018’te yapıldı. Seçimde; Ak Parti ve MHP’nin kurduğu Cumhur İttifakı’nın ortak adayı Erdoğan yüzde 52.59’luk oy oranıyla birinci tıpta seçildi. CHP’nin adayı Muharrem İnce oyların yüzde 30.64’ünü aldı. Erdoğan, 2007’deki referandumda onaylanan anayasa değişikliği çerçevesinde 2014 yılında halk tarafından seçilen birinci cumhurbaşkanı olmuştu. Erdoğan, 24 Haziran 2018’deki seçimde, 2016 yılındaki referandumda onaylanan cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine nazaran birinci sefer halk tarafından seçilen cumhurbaşkanı oldu.
Türkiye’de birinci cumhurbaşkanı seçimi, 100 yıl evvel 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilan edildiği günün akşamı Meclis’te yapıldı, Mustafa Kemal Atatürk Cumhurbaşkanı seçildi.
115 çeşitte seçilememişti
Dönemin Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk’ün misyon müddeti 23 Mart 1980’de sona erdi. Lakin Meclis 115 cins oylamaya karşın bir türlü cumhurbaşkanını seçemedi. Oylamalar traji-komik bir hal almıştı. Pusulaya Ajda Pekkan’ın ismini bile yazan vekiller vardı. 12 Eylül 1980’de askeri darbe oldu. Darbenin münasebetlerinden biri de Meclis’in cumhurbaşkanını seçememesi olacaktı.
Cumhurbaşkanlığı sistemine geçilirken, birinci tıpta yüzde 50 artı 1 oy alamayan adayın olması halinde ikinci tıp seçimin yapılması ve ikinci cinste çoğunluğu alan adayın seçilmesi tarafında karar getirildi. Böylelikle geçmişten ders alınarak, halkın seçtiği sistemde 1980 gibisi bir cumhurbaşkanı seçimi krizinin yaşanmasının önüne geçilmesi amaçlandı.